Na historię nie składa się tylko to, co było, ale przeminęło – nie martwi żołnierze, obozy koncentracyjne, patriotyczne pieśni czy fotografie w podręcznikach szkolnych. Historia to ciąg, historię tworzymy my i cały nasz świat, wszystko co było i będzie, co nas otacza. Historia to życie – a jak pisze Jean D’Ormesson: najbardziej nieprawdopodobną ze wszystkich powieści przygodowych jest i zawsze będzie samo życie. Właśnie to samo życie, chociaż nie raz trudne do opisania, pędzące coraz to szybciej, wykorzystuje w swojej trylogii, której pierwszą częścią jest “Wieczorny wiatr”.

Losy czterech braci Romero – potomków argentyńskich magnatów – i czterech sióstr O’Shaughnessy, wywodzących się z kręgów brytyjskiej arystokracji nie tylko splatają się nawzajem ze sobą, tworząc opowieść barwną i egzotyczną, jak z powieści (chociaż to przecież “samo życie”), ale wiążą się również z losami narratora.
Siedząc na tarasie swojego toskańskiego domu bohater wspomina barwne losy swoich przyjaciół i życia spędzanego u ich boku, będącego na każde zawołanie pięknych sióstr, ale myślami cofa się też do czasów całkowicie mu odległych, do ludzi, o których dowiedział się z porzuconych przez wszystkich listów i przekazywanych z pokolenia na pokolenie ustnych opowieści, których słowa stały się już tak wyblakłe, że niemalże utraciły sens.

Akcja powieści rozpoczyna się w momencie zniesienia niewolnictwa w Brazylii, gdzie poznajemy barwną Florindę, następnie przenosi się do carskiej Rosji, przedstawiając nam ród Wrońskich, wschodnich rejonów Polski, gdzie stopniowo coraz bardziej dochodzi do pogromów Żydów, Nowego Jorku, w którym próbują sobie ułożyć życie uciekinierzy z Polski, aż w końcu do Chin targanych powstaniem bokserów.
Potomkowie O’Shaughnessych, książąt Wołkońskich, książąt Dołgorukich, Finkelsteinów byli świadkami wszystkich najważniejszych wydarzeń politycznych i obyczajowych pierwszej połowy XX wieku. Zdaje się, że nic z tego, co napisała Historia ich nie ominęło. Przeżyli wojnę domową w Hiszpanii, byli świadkami pogromów Żydów polskich, obserwowali przebieg rewolucji meksykańskiej… ale to nie wszystko – bohaterzy stają się wyjątkowi nie tylko przez ich barwne charaktery, ale jeszcze barwniejsze życiorysy – tudzież jedna z bohaterek wpląta się w całkiem nieprawdopodobny romans z wielkim Verdim, ktoś inny będzie widywał się z Proustem, albo przez chichot losu rodzeństwo zapłonie do siebie namiętną miłością, z której mogą być jedynie – jak można się domyślić – przykre konsekwencje…
Byli wszędzie, podróżowali po całym świecie, wszędzie pozostawiając swój ślad, zapuszczając korzenie, wydając na świat potomstwo. Znali najważniejszych ludzi epoki, od cyganerii artystycznej aż po mafijne towarzystwo. Łez szczęścia im nie brakowało, tak samo jak tych pełnych goryczy i tęsknoty za czymś, co już odeszło. Bo to przecież czas jest najważniejszym bohaterem tej powieści. To, co kiedyś budziło kontrowersje, powoli staje się normą, czymś pospolitym. Młodość i świeżość zastępuje starość i rutynę, lata mijają, pokolenia odchodzą, powoli przychodzi czas na młodych, energicznych, chętnych życia.
Pomiędzy tym wszystkim – tym wyjątkowo pięknym życie – pojawia się pewien strach, niepokój, zapowiedź innych czasów – groźniejszych, pełnych grozy…

Druga wojna światowa to czarno-czerwona plama, rosnąca w nieskończoność, by potem się skurczyć, rana, otwierająca się, by potem się zabliźnić, przypływ i idący w ślad za nim odpływ.

“Wieczorny Wiatr” to nie tylko niesamowita powieść, ukazująca przemiany historyczne, polityczne i kulturowe na tle Europy z przełomu XIX i XX wieku, ale niezwykle klimatyczna, ciepła i wciągająca historia. Autor nie pomylił się, mówiąc, że jego powieść pisana jest przez “samo życie” – życie zwykłych ludzi, ze zwykłymi troskami, zwykłym smutkiem i radością, w opozycji do ludzi wielkich, niezwykłych, którzy czasem wcale nie przez przypadek, a czasem zupełnie mimowolnie gdzieś się znaleźli, czegoś dokonali, kogoś uszczęśliwili bądź skrzywdzili, pozostawili po sobie ślad.
“Wieczorny Wiatr” to opowieść o ujednolicaniu się świata, o stopniowo wzrastającej tolerancji innych kultury w niektórych miejscach na świecie i – paradoksalnie – malejącej, gdzie indziej.

Narrator zdaje się wyznawać zasadę homo sum et nihil humanum at me alienum esse puto – jest wyrozumiały względem ludzkich słabostek, wrażliwy, jeżeli chodzi o miłość, a także sprawiedliwy i powściągliwy w swoich sądach – nic, co ludzkie, co nasze, nie jest go w stanie zawstydzić, zdziwić czy zgorszyć.
D’Ormesson twierdzi, że zamierzeniem Wieczornego wiatru jest nie tyle pouczyć, ile zabawić. Zabawić wojną w Hiszpanii, zabawić Hitlerem, zabawić Stalinem. Odmalowuje niesamowity, zapierający dech w piersiach świat na tle Wielkiej Historii, kreując bohaterów nie byle jakich, często z pogranicza fikcji i prawdy – obok zrodzonych w jego umyśle bohaterów pojawia się przecież Królowa Wiktoria, Verdi czy Proust…
“Wieczorny Wiatr” to powieść niesamowicie błyskotliwa, inteligentna, a jakże przyjemna. Chociaż początek może być ciężki, bo trudno połapać się w kolorowych życiorysach licznych bohaterów, to z pewnością wart zachodu.

Nazwisko Tove Jansson zazwyczaj kojarzy nam się z Doliną Muminków, którą wszyscy znamy, mało kto wie jednak, że pod płaszczem muminkowych metafor Tove skryła realne postaci ze swojego życia – rodziców artystów, przyjaciół, swoich braci czy nawet pomoc domową. Niewielu z nas potrafi sobie wyobrazić, jak wyglądało jej prawdziwe życie, podejrzewam, że nawet po przeczytaniu jej biografii nie poznamy prawdziwej Tove – bo jak można przez słowa poznać czyjeś uczucia?
Dopiero “Córka rzeźbiarza”, czyli zbiór dziewiętnastu opowiadań, pierwsza nietypowa autobiografia fińskiej artystki, pokazuje nam, jak naprawdę wyglądało jej życie, kim była, co czuła, jakie relacje wiązały ją z ojcem – bo przecież o niego najbardziej tutaj chodzi – o “Faffana”.
Jesienią 1967 roku Tove Jansson napisała w liście do przyjaciółki: teraz nie piszę już dla dzieci, ale o pewnym dziecku – dla dorosłych. Ciężko jest i ekscytująco bez pomocy Doliny Muminków. Jak widać, autorka musiała dojrzeć do tego, aby jeszcze nie do końca wprost, ale już nie posługując się zmyślonymi postaciami opowiedzieć o sobie i o ojcu, o sobie i o matce, o dziecku i rodzicach, o życiu u boku artystów – jak ono rzeczywiście wyglądało?

Rzeźby tatusia, oświetlone ogniem z kominka, poruszały się wolno dookoła nas, te jego smutne, białe kobiety, stawiające ostrożny krok i wszystkie gotowe do ucieczki. Wiedziały
o niebezpieczeństwie, które jest wszędzie, ale nic nie mogło ich uratować, dopóki nie zostały wykute w marmurze i umieszczone w muzeum. Tam jest się bezpiecznym. W muzeum albo w czyichś objęciach, albo na drzewie. Może też pod kołdrą. Ale najlepiej jest chyba siedzieć na wysokim drzewie, o ile nie jest się jeszcze w brzuchu swojej mamy.

W “Córce rzeźbiarza” Tove na powrót przyjmuje postać dziecka, opisuje świat oczami małej dziewczynki, przez co z pewnością wiele jej uczuć jest pokryte hiperbolami, a z drugiej strony są one przecież proste i czyste. W dziewiętnastu opowiadaniach mówi o strachu i bezgranicznej miłości, o wieczorach, podczas których czuła się bezpiecznie, opowiadaniach matki, o spacerach z Anną i o zazdrości. Opowiada o tym, jak łatwo traci się osoby, jak ciężko patrzy się na ich odejście. O mężczyznach i kobietach, truchłach małych zwierząt, a nawet o zabijaniu, o pewnej samolubnej wronie, i małpie Poppolinie.

Czytelnik, biorąc do ręki “Córkę rzeźbiarza” powinien być szczególnie ukierunkowany na wrażliwość i piękno tej opowieści. Portret ojca, który przedstawia nam córka wydaje się nieprawdopodobny, wręcz fascynujący. Bardzo kojarzył mi się ze zbiorem opowiadań “Sklepy cynamonowe” Bruna Schulza, gdzie ojciec też wydawał się być postacią mityczną, wyjątkowo, jakby nietykalną świętością. Istnieją też przecież pewne podobieństwa – jak kobiety ojca Tove i manekiny Jakuba, umiłowanie do zwierząt i swoisty mit, który podąża za obiema postaciami. Ojciec – człowiek z reguły najpospolitszy z najpospolitszych, “codzienny”, “zwyczajny” – tutaj wydaje się być czymś egzotycznym i fascynującym. A jednak jest w tym wiele bólu, bo przez swoją wyjątkowość często zdaje się być kimś nieosiągalnym, będącym poza zasięgiem małej rączki dziecka. Jest blisko, a zarazem daleko, daleko, a jednocześnie blisko, co jest przecież tak trudne do zrozumienia. Tove z czułością wspomina momenty, w których Viktor darzył ją odrobiną uwagi, kiedy rozmawiał z nią o morzu, fascynował się sztormem, o którym rozmawiał tylko z nią, bo tylko ona podzielała jego pasję, pozwalał sobie asystować w pracy, a jednocześnie ma się przecież wrażenie (przez wyolbrzymianie uczuć dziecka), że to Poppolino czy egoistyczna wrona bardziej go obchodziły od małej dziewczynki. Dziwna, a jednocześnie niesamowicie piękna jest ta jego “obecność” i “nieobecność” w życiu córki, miłość, którą siebie wzajemnie darzą, wyjątkowość, jaką w sobie widzą, ta bliskość i to oddalenie.

Potem nie mogłam go już dłużej zatrzymać. To smutne, kiedy robią się mgliści i znikają. Mówi się wszystko, co trzeba, a oni i tak znikają. Wtedy nie warto ciągnąć dalej, bo to się robi głupie. Więc ogarnia Cię samotność.

“Córka rzeźbiarza” może okazać się niemałym zaskoczeniem, bo w końcu wydaje się, że to z matką łączyły ją bliższe relacje. Zbiór opowiadań Tove ukazuje się w latach sześćdziesiątych, czyli tuż po śmierci Viktora. Niedługo potem autorka wydaje “Tatusia Muminka i morze” z dedykacją “dla pewnego ojca”. Tove potrafi barwnie malować słowami, opisując swoją zazdrość, którą stawia w opozycji do miłości ojca, ojca tak podziwianego i tak bardzo kochanego. Być może artystka stara się zdystansować swoje spojrzenie na postać Viktora Janssona, być może próbuje go ponownie wydobyć z cienia, być może hiperbolizując, próbuje go odzyskać choć na chwilę, mimo że to już niemożliwe.
Patrząc na ojca, Tove opowiada o mężczyznach i kobietach, o przyjaźni, wierze i wybaczaniu:

Wszyscy mężczyźni ucztują i są kolegami, którzy się nigdy nie opuszczą w niebezpieczeństwie. Kolega może ci powiedzieć okropne rzeczy, ale na drugi dzień już o nich nie pamiętasz. Kolega nie przebacza, a tylko zapomina – kobieta wszystko przebacza, ale nigdy nie zapomina. Tak to jest. Dlatego kobiety nie mogą ucztować. Otrzymywanie przebaczenia jest bardzo nieprzyjemne.

Oprócz ojca jest to też, a może i w głównej mierze, opowieść o matce i o sztuce. Dziecko, dorastające u boku rodziców artystów mimowolnie chłonie tę sztukę. Urocze są momenty w których artystka opisuje swoje zaangażowanie w pracę rodziców, swoją wiedzę i bezgraniczną wiarę w obojga. Sztuka staje się najważniejszą dziedziną ich życia, opisana jest jednak w sposób prosty, bez zbędnej egzaltacji i metafizyki. Opisana tak, jak widzi i rozumie ją dziecko.

“Córka rzeźbiarza” to zbiór cudownych wspomnień o dzieciństwie, które przeminęło, ale które próbuje się bezustannie przywołać, zatrzymać, przeżyć ponownie. To opowieści pełne tęsknoty, bólu, nostalgii, jednocześnie przepełnione radością i bezgranicznym szczęściem. Spośród wszystkich opowiadań i wszystkich uczuć, których mamy okazję doświadczyć na tych zaledwie stu pięćdziesięciu stronach rysuje nam się obraz wyjątkowej, szczęśliwej rodziny i wyjątkowo szczęśliwego dziecka.
To opowieści o miłości – do rodziców, do sztuki, do świata. To opowieści o tym, jak naiwnie wierzy się, że jest się najważniejszym dla kogoś i że to nigdy nie przeminie.

Im jest się mniejszym, tym Boże Narodzenie jest większe.

Gdybyśmy chcieli zbadać jak pod lupą słowo “humanista”, nie moglibyśmy nie zacząć naszych rozważań od renesansowego znaczenia tego słowa. Humanistą był człowiek biegle posługujący się kilkoma językami, w tym łaciną i greką, znajdujący zainteresowanie w naukach biologicznych i fizyce, ale o duszy artysty, miłującego ponad wszystko sztukę – literaturę, malarstwo, rzeźbę czy muzykę – słowem; człowiek wszechstronnie uzdolniony. A współcześnie? Bo przecież każda epoka dała temu słowu coś od siebie i coś zabrała… Czy dziś spotykamy się jeszcze z prawdziwymi humanistami? Jeżeli tak, to jak wyglądają? Czy łatwo rozpoznać ich na ulicy, bo tak bardzo się wyróżniają, czy raczej gubią się w tłumie? I czy ich istnienie ma jakikolwiek sens?
O tym w szalenie zabawny, przerażająco smutny i niebezpiecznie inteligentny sposób opowiada nam Wit Szostak… ekhm, a właściwie Lesław Srebroń.

Wspomniany przed chwilą Lesław Srebroń to polski uczony, humanista, który trafia na Finnegany w ramach wymiany uniwersyteckiej. Jest niemniej zdziwiony niż pewnie Wy teraz, dowiadując się, że semestr spędzi na Finneganach, a nie na Oxfrodzie, czy ewentualnie Cambridge – no bo gdzie właściwie znajdują się Finnegany? Te skryte za horyzontem wyspy, nie figurujące nawet na mapach, okazują się być takim poniekąd niechcianym dzieckiem Irlandii. Ale to dla Srebronia nie stanowi najmniejszej przeszkody – wręcz przeciwnie, czuje się zaintrygowany! Trafia więc tam, gdzie trafić nie powinien, próbując wtopić się w tłum, zaistnieć w wąskim akademickim gronie i spokojnie popracować nad twórczością wielkiego polskiego fantasty – Filipa Włócznika. Spędza na Finneganach dziewięćdziesiąt dni, z czego aż dwadzieścia jest słonecznych, ale to przecież żadna przeszkoda, by tytuł ozdobić niewielką hiperbolą Już po tygodniu spędzonym na Wyspach Srebroń czuje się Finnegańczykiem – wieczorami pija piwo razem z resztą mężczyzn, zaopatruje  się w tweedową marynarkę i kaszkiet, przestrzega niepisanych zasad tej społeczności. Wie, jak zachować się wśród swoich kolegów z uniwersytetu, z kim jak rozmawiać, jak i komu okazywać szacunek. Angażuje się w niecodzienne badania doktor Sadhbh O’Sullivan, stara się pomóc biednej Jaglance, wielkiemu uczonemu Lwowi Michajłowiczowi, co więcej wie, że sam jest lubiany i szanowany.
Jednak okazuje się, że nic nie wygląda tak, jak o tym pisze Srebroń, a co więcej, nic nie jest takie, jakim wyobrażał to sobie czytelnik… Gdzie przebiega granica między fikcją a rzeczywistością? Jaka jest prawda o nas samych i czym właściwie jest prawda?
Lesław Srebroń to współczesny Don Kichot, który walczy z przysłowiowymi wiatrakami. Rzuca się na nie, a za każdym razem upadek jest boleśniejszy od poprzedniego. Chociaż sam siebie uważa za wybitnego badacza, okazuje się być zwykłym… maskonurem! Jak bardzo ufny może być człowiek względem ludzi, którzy pragną go najbardziej zranić?

“Sto dni bez słońca” to niesamowita satyra akademicka, która uderza nie tylko w wykładowców, sposoby kształcenia, studentów, ale przede wszystkim w zwykłego człowieka – przekonanego o własnej wielkości i wyjątkowości, naiwnego, ufnego, sympatycznego, choć nieco nachalnego, mającego w życiu jakiś cel, choć cel zupełnie bezsensowny – no bo nie oszukujmy się, na co komu dziś wielkie humanistyczne projekty? Chociaż wątpię, by każdy z nas był Lesławem Srebroniem, niewątpliwie posiadamy niektóre jego cechy. Szostak w perfekcyjny sposób pokazuje nam, jak cienka jest granica między fikcją, a rzeczywistością, między prawdą, a tylko naszym wyobrażeniem o prawdzie. Kreuje bohatera wyjątkowego – samotnego i małego, przekonanego o swojej misji w tym świecie. Tak jak Don Kichot, Lesław Srebroń ma marzenia. O ile jednak Don Kichot chciał zostać rycerzem, tak Srebroń nie wsiada na konia, nie bierze Sancho Pansy ze sobą i nie wyrusza w świat, a gdziekolwiek jest, próbuje zarazić ludzi swoją miłością do prozy wielkiego Filipa Włócznika – którego w istocie nikt nie zna, z pewnością grafomana. Walczy z wiatrakami, czyli ludźmi, ich niechęcią, sprzecznymi opiniami, ale największą walkę rozgrywa chyba sam ze sobą. W miarę czytania miałam ogromną nadzieję, że Srebroń w końcu się obudzi i zrozumie co się wokół niego dzieje, jednak on do końca pozostał… sobą, po prostu sobą. Potrafi dostrzec błędy innych, ale nie widzi wad swoich:

Muszę wyznać, że drażniła mnie trochę naiwność głównego bohatera. Sytuacja dla każdego czytelnika zrozumiała, dla niego była tajemnicą.

Książeczka krótka, zawierająca mini rozdzialiki, ułatwiające czytanie i wprowadzające do opowieści ład i harmonię, o pięknym stylu, ale, jak już napisałam we wstępie, przerażająco inteligentna. Na przemian smutna i śmieszna, słodko-gorzka, pokazująca, jak ciężko zrezygnować ze złudzeń, jak boleśnie jest żyć we własnym świecie, każąca się zastanowić nad sobą, nad swoim miejscem w szeregu i nad rzeczywistością, która nas otacza. Bo chociaż to tylko fikcja literacka, to przecież szalenie możliwa… Kto wie, ilu Lesławów Srebroniów jest wśród nas? A może to my nimi jesteśmy? Jak ich ratować, jak siebie ratować?

Oto co z nami robi wielka literatura! Odsłania i opisuje najskrytsze doświadczenia, których zwykli śmiertelnicy nie mają odwagi nazwać. Powiem otwarcie: których my, zwykli śmiertelnicy nie mamy odwagi nazwać. Wielka proza pokazuje nam naszą nagość, bezbronność, a my perwersyjnie oglądamy siebie obnażonych. I – oto największy paradoks sztuki! – zamiast wstydu czujemy spokój.

To, zdaje mi się, jest najlepszym podsumowaniem “Stu dni bez słońca”.

Kiedy po raz pierwszy przeczytałam o spotkaniu z Witem Szostakiem w Rybniku, ze smutkiem oddaliłam myśl uczestnictwa w nim. Później okazało się, że czwartego lutego w Katowicach pojawi się Jacek Dehnel, więc tym bardziej byłam zła, że ominą mnie TAKIE wydarzenia. A wszystko przez co? Przez egzamin z ekonomii! O nie, pomyślałam sobie, nie pozwolę na to – i zdecydowałam, że co jak co, ale przecież na spotkaniu z Witem Szostakiem muszę być, w końcu to moje miasto. I jak postanowiłam, tak zrobiłam.

Kiedy tylko weszłam do sali (jako druga swoją drogą), w powietrzu wyczułam ogromne podniecenie. Okazało się, że nie tylko ja tak reaguję na literaturę i jej twórców. Panie z biblioteki opowiadały radośnie o tym, jak autor przyszedł się z nimi przywitać i że wygląda dokładnie tak, jak na plakacie, przez co łatwo go poznać. Kiedy tylko Wit Szostak wszedł do sali, oniemiałam. Dopiero wtedy zauważyłam, że usiadłam zupełnie w pierwszym rzędzie, wprost na przeciw niego, poza tym rzeczywiście wyglądał tak, jak na zdjęciu – ta sama marynarka, koszula, tak samo ułożone włosy, a nawet zamyślony wyraz twarzy.

Moderatorką spotkania była pani Anna Piontek, która zaraz na początku odwołała się do cytatu Umberto Eco o tym, że prawdziwa biblioteka to taka, w której można się napisać kawy ze śmietanką – a w naszej, a jakże, można było Rozpoczęła rozmowę od pytania o to, jak się pisze książki. Okazało się, że Wit Szostak pisze książki zupełnie różnie – nieraz przy pisaniu słucha muzyki (ale nie polskiej, bo polskie słowa go rozpraszają), albo siedzi w knajpie, gdzie otacza go gwar rozmów i głośny śmiech, ale najczęściej pisze w nocy, kiedy towarzyszy mu zupełna cisza. Poza tym, niektóre książki piszą mu się same, wręcz wylewają się z niego i nie upływa miesiąc, a książka jest już gotowa. Pisania nie uznaje też za jakąś męczarnię, jak postrzega ten proces wielu pisarzy – sprawia mu ono przyjemność, jednak nie tęskni za tym zajęciem w okresie, kiedy robi sobie od niego przerwę. Czasem – jak wtedy w knajpach i kawiarniach – pisze je w Krakowie – czasem w podróży, czasem w domu, na obrzeżach Krakowa. „Oberki do końca świata” prawie w całości powstały w Berlinie, a więc w miejscu, w którym zupełnie nie czuć klimatu polskiej wsi, co świadczy o tym – jak podkreślił – jak wielką rolę odgrywa w pisaniu wyobraźnia. Inaczej rzecz się ma z czytaniem – Wit Szostak przyznał, że nie potrafiłby czytać literatury rosyjskiej będąc na wakacjach, nad morzem, na plaży – wtedy raczej woli wczuwać się w klimat miejsca, w którym akurat przebywa. Zaczynając myśleć o nowej książce nie prowadzi „researchu”, nie sprawdza miejsc i postaci (jak to robi Szczepan Twardoch, który mówił o tym na spotkaniu, w którym uczestniczyłam w październiku). Nieraz zdarza się tak, że cała opowieść jest już gotowa, a brakuje jej tylko lokalizacji, scenografii, niczym w teatrze – tak było z „Wróżeniem z wnętrzności”, do którego pomysł z umieszczeniem akcji książki na dworcu kolejowym przyszedł Szostakowi z zupełnie innej powieści (która jednak nigdy nie powstała i nie powstanie, bo pomysł przestał autora fascynować). Drugie, ukryte życie dworców kolejowych, jak sądzi Wit Szostak, jest zresztą świetnym tematem do dyskusji, bo nieraz dzieje się tak, że dworce pozbawione swojej najważniejszej funkcji zostają wynajęte przez prywatne osoby, które postanawiają tam zamieszkać.
Drugim kwestią, jaką poruszyła pani Anna Piontek, były literackie autorytety Wita Szostaka. Wyobraźcie sobie, jak bardzo się ucieszyłam, kiedy Szostak przyznał, że wychowywał się wśród literatury iberoamerykańskiej, a wśród jej pisarzy bardzo ceni Marqueza (nie raz zresztą prowadząca spotkanie pomyliła się co do tytułu „Stu dni bez słońca”, zamieniając „dni” na „lata”, jak w „Stu latach samotności” Marqueza). Szostak dostrzegł pewne podobieństwa pomiędzy kulturą polską, a iberoamerykańską – o ile my możemy się czuć niczym te gorsze dzieci cywilizacji europejskiej, tak narody Ameryki Południowej mogą podobny stosunek mieć do Hiszpanii – bo jako „matka” dała im język, literaturę, kulturę, ale z drugiej strony jest też przecież „macochą”, pozostającą w roli kolonizatora. Wit Szostak wspomniał o swojej fascynacji fantastyką w okresie liceum, o czasie kiedy odkrył Tolkiena i o wielkim rozczarowaniu. Bo o ile Tolkien absolutnie go zachwycił, tak okazało się, że inne książki tego samego gatunku wcale go nie porywają Niby były smoki, elfy, te wszystkie charakterystyczne elementy dla fantastyki, ale to już nie działało. Wyjaśnił nam, że dopiero później odkrył, jak ważną w tym wszystkim rolę odgrywa mit, bo w fantastyce nie urzekła go sama opowieść, sama sfera przygodowa książki, ale to głębsze dno, znaczenie – mit. Nawiązał tym samym do niedocenianego i czasem źle przedstawianego polskiego folkloru, który opisał w „Oberkach do końca świata”. Autor zauważył, że Polacy często zazdroszczą innym narodom – jak choćby Irlandczykom – ich folkloru, pieśni, tradycji, mitów, kiedy wystarczy sięgnąć głębiej do naszej tradycji, aby znaleźć to, co naprawdę piękne. Od chwili zapoznania się z fantastyką mit stał się elementem, który zaczął go fascynować, co też próbuje przekazać w swoich książkach.
Oczywiście nie sposób było nie zahaczyć o tematy filozoficzne, skoro sam z wykształcenia jest filozofem. Wspomniał o swojej pracy na uczelni – o tym, jak przychodzi 1 października do sali i widzi ponad setkę osób kompletnie nie zainteresowanych jego przedmiotem, o tym, że jego celem powinno być zauroczenie tych osób nauką, ale tego nie robi, bo zdaje sobie sprawę, że filozofia na Uniwersytecie Ekonomicznym, a więc w dążeniu do bycia ekonomistami, inżynierami itd. wcale by im nie pomogła, a jedynie mogłaby utrudnić. Tym samym opowiedział o kilku osobach z którymi spotykał się na osobnych zajęciach, które po swoich z nim rozważaniach o filozofii jako drugi kierunek wybrały sobie przedmioty humanistyczne – polonistykę i filozofię.
Rozładowując poważne napięcie rozmów o wielkiej literaturze, Anna Piontek posłużyła się cytatem ze „Stu dni bez słońca”: nie ma nic smutniejszego niż zimne jajka na bekonie i skrzepnięty wieprzowy tłuszcz, pytając autora, czy rzeczywiście nie ma nic smutniejszego, niż zimne jajka na bekonie. Wit Szostak zaśmiał się i wspomniał o tym, że niedawno w artykule pisał o tym, że nie ma nic smutniejszego niż plac budowy. Z uśmiechem powiedział, że przy następnej jego wizycie w Rybniku oczekuje, że zrobimy sobie listę „najsmutniejszych rzeczy według Wita Szostaka”.

I nawet jestem na zdjęciu

Pod koniec nadszedł oczywiście czas na pytania czytelników. Już wcześniej przygotowałam sobie kwestie, o które chciałabym zagadnąć Wita Szostaka, ale serce tak mi waliło w piersi, że myślałam, że nie zdołam go o nic zapytać. Mimowolnie się jednak zgłosiłam i zadałam mu aż trzy pytania – dwa podczas trwania spotkania, a jedno podczas podpisywania książki. Moje pierwsze pytanie dotyczyło pseudonimu Wita Szostaka – skąd się wziął, dlaczego pisze pod pseudonimem i dlaczego akurat takim. Autor odpowiedział, że pod pseudonimem zaczął pisać w ’97 roku, była to jakaś chęć zabezpieczenia siebie, odróżnienia swojego prywatnego życia, od życia pisarza – tym samym wielu jego współpracowników z uczelni nie wie, że pisze książki. Później, w trakcie rozmowy z innym czytelnikiem, Wit Szostak zwrócił się do mnie, uzupełniając swoją odpowiedź o to, że „Szostak” jest panieńskim nazwiskiem jego matki, a że często mu powtarzano: mówisz jak Szostakowie, postanowił posłużyć się tym nazwiskiem. Zresztą łączy się to również – znowu – z kulturą iberoamerykańską, gdzie przejmuje się nazwisko po ojcu i po matce, co bardzo mu się spodobało i żałuje, że nie jest to obecne w kulturze polskiej. Następnie zapytałam Wita Szostaka, nawiązując do fragmentu „Wielorybów i ciem” Szczepana Twardocha o to, czy potrafi rzeczywiście oddzielić od siebie zwykłego – profesora uniwersyteckiego, ojca, męża, członka rodziny – pisarza, Wita Szostaka. W „Wielorybach i ćmach” Twardoch posłużył się piękną metaforą, opisując moment, kiedy Wit Szostak wraca do domu i razem z płaszczem na wieszak odwiesza Wita Szostaka. Obawiałam się, że autor potraktuje moje pytanie dość lekceważąco, w końcu nie raz musiał być już o to zapytany w jakimś wywiadzie, ale on powiedział, że to bardzo interesująca i ważna kwestia, że musi tutaj poruszyć kilka wątków. Wcale nie tak łatwo oddzielić od siebie te dwie postaci, które przecież okazują się być jedną osobą. Wit Szostak podąża za nim niczym cień, jest obecny cały czas, nie da się go oddzielić, zostawić na chwilę, zamknąć na klucz w pokoju i odpocząć od jego obecności. Tym samym autor wytłumaczył to, jak czuje się podczas pisania: Kiedy piszę, czuję się, jakby wspinał się po szczycie, podczas gdy mieszkam w dolinie. Ta dolina jest jego domem, z okien swojego domu może obserwować szczyt tej góry, natomiast nie może się tam wspiąć, to jest możliwe tylko dzięki pisaniu. Inny czytelnik, w oparciu o moje pytanie, zapytał go o to, czy coś by zmienił, czy gdyby mógł podjąć jeszcze raz taką decyzję, czy znów pozostawałby poniekąd anonimowy – bo skryty pod pseudonimem, czy na okładkach książek drukowałby swoje prawdziwe imię i nazwisko. Szostak odpowiedział, że wielokrotnie myślał o ujawnieniu się, ale zdecydował w końcu by tego nie robić i tak jest lepiej. Zasugerowano mu również pewne rozdwojenie jaźni jakim jest Wit Szostak, na co z uśmiechem odparł, że pojawia się też trzecia osobowość – Lesław Srebroń – która napisała „Sto dni bez słońca”, on tę powieść tylko zredagował. Czytelniczki nawiązywały do „Oberków do końca świata”, dziękując pisarzowi za tak piękną książkę, która cała jest muzyką, za to, że pokazał im świat, który na Śląsku jest zupełnie niedostępny, oddalony. Szostak rozwinął kwestię muzyki, wspominając o tym, że o ile literatura czy malarstwo są sztukami mimetycznymi, naśladującymi rzeczywistość, tak muzyka niczego nie naśladuje, muzyka po prostu jest i to jest w niej piękne. Analizował również z nami postać Błażeja z „Wróżenia z wnętrzności” jako człowieka, z którym nikt się nie liczy, tylko dlatego, że milczy. Błażej traktowany jest jako sprzęt domowy, mebel, element wyposażenia przed którym można wszystko powiedzieć, zdradzić wszystkie tajemnice, bo milczy i nikomu nie powtórzy.
Nawiązując do ks. Tischnera, który powiedział, że na pierwszym miejscu jest człowiekiem, na drugim filozofem, a dopiero na trzecim miejscu księdzem, jeden z czytelników zapytał Wita Szostaka, czy będąc tam w górze, na szczycie (podczas pisania) czy nadal jest człowiekiem. Zagadnięto go również o to, czy naprawdę nie wierzy w konieczność istnienia prawdziwych humanistów w dzisiejszym świecie (odnośnie „Stu dni bez słońca”). A jedna ze starszych fanek Wita Szostaka przyznała, że Szczepan Twardoch zrobił mu doskonałą reklamę w „Wielorybach i ćmach”, nie tylko literacką, ale i modową.
Kiedy spotkanie dobiegło końca i stałam przed Witem Szostakiem ze swoim egzemplarzem „Stu dni…” zapytałam go, czy mogłabym zadać jeszcze jedno pytanie – chciałam wiedzieć, czy podobnie jak Szczepan Twardoch uważa, że przy pisarzu nie można zdradzić żadnej tajemnicy, bo wszystko zostaje zapamiętane, wszystko co bolesne, kiedyś zostanie użyte, czy patrzy na swoją rodzinę, na obcych ludzi jako materiał do przedstawienia w książce czy raczej potrafi to oddzielić.
– Nie, ja raczej nie mam tak, że podsłuchuję jakieś rozmowy w pociągu, żeby później to opisać. Myślę, że mi można w tej kwestii ufać bardziej, niż Szczepanowi, o ile w ogóle można ufać Szczepanowi w tym, co pisze.
Uzyskałam też wspaniały autograf, niesamowitym zielonym atramentem:

To było naprawdę niesamowite spotkanie, nie wiem, czy nawet nie lepsze od tego z Twardochem? Może myślę tak dlatego, że rozmawiałam z autorem, podzieliłam się z nim swoimi spostrzeżeniami i uzyskałam odpowiedzi na nurtujące mnie pytania? Być może, ale muszę przyznać, że jestem naprawdę zadowolona. Chociaż od spotkania minęły już dwa dni, ja wciąż czuję się, jakbym tam była, wśród tych wszystkich cudownych ludzi, zainteresowanych literaturą, czujących potrzebę, aby o niej rozmawiać, przebywających wśród tak niesamowicie wielkiego intelektu.
A i ekonomia zdana, więc wyszłam przy tym na swoje

*Zdjęcie ze spotkania pochodzi ze strony Rybnik.com.pl

Kiedy pojawiła się informacja, że za kilka miesięcy, tygodni, a w końcu dni pojawi się na rynku wydawniczym “Arystokratka w ukropie” – kontynuacja niesamowitej, oryginalnej “Ostatniej Arystokratki” – cieszyłam się jak głupia, ale jednocześnie towarzyszyła mi pewna obawa… no bo czy moje mięśnie twarzy i brzucha wytrzymają te napady ciągłego śmiechu? O jakość książki, rzecz jasna, nie miałam się co martwić, ale za to o swój wizerunek w oczach innych – o tak! Jak jednak napisane jest na okładce: czytanie w miejscach publicznych na własną odpowiedzialność! Poza tym nie mogłam się doczekać, kiedy znów powrócę do zabawnych wspomnień o Himmlerze czy Helence Vondraczkowej, więc kiedy tylko dotarł do mnie egzemplarz najlepiej sprzedającej się książki roku 2015 w Czechach, rzuciłam się na niego, niczym głodny na bochen chleba – w końcu rok oczekiwania to zdecydowanie zbyt długo!

Zanim przejdę do fabuły i oceny książki, na początku chciałabym uspokoić wszystkich, którzy czytali “Ostatnią Arystokratkę” dość dawno, ale nie pamiętają wszystkich postaci i akcji – nic nie szkodzi! Druga część szybko przypomni Wam o wszystkim i nie oszczędzi przyjemności. Książka jest dobra również dla tych, którzy dopiero zaczynają swoją przygodę z losami Marii Kostki – części wcale nie trzeba czytać po kolei – jeżeli nie czytaliście pierwszej, to po przeczytaniu drugiej części na pewno po nią sięgniecie!
“Arystokratka w Ukropie” zdecydowanie trzyma świetny, absolutnie wyjątkowo śmieszny poziom “Ostatniej Arystokratki”. Rodzina Kostków dalej cierpi piekielne katusze, próbując zarabiać ogromne pieniądze (co oczywiście im się nie udaje), pozwalają demolować turystom swój zamek, co więcej sami go demolują, razem ze służbą, która robi co chce, a nawet dyktuje Arystokratom warunki gry.
Znów do czynienia mamy z ojcem Marii, który pieniądze nazywa “swoimi koleżkami” i nienawidzi wyskrobywania, czego przykład poniżej:

Przy goleniu ojciec ćwiczył mowę, którą zamierzał wygłosić pracownikom żądającym wypłaty. Ze zrozpaczoną miną patrzył w lustro i wciąż powtarzał: – Nie dam, naprawdę nie dam. Nie mam z czego. Po prostu nie mam.
Matka myślała, że się modli.
Swoją mantrę ojciec wypróbował najpierw na pani Cichej – kiedy tylko ojciec wszedł do kuchni – przetarła fartuchem róg stołu, postukała weń palcem wskazującym i powiedziała:
– No to jazda.
– Nie dam, naprawdę nie dam. Nie mam z czego. Po prostu nie mam – odparł ojciec z wyćwiczoną miną wyrażającą głęboki żal.
– Nie interesuje mnie to – powiedziała pani Cicha i znów postukała palcem w blat.
– Nie dam, naprawdę nie dam. Nie mam z czego. Po prostu nie mam.
– Nie interesuje mnie to – (pukpukpukpukpuk).
Przy kolejnych powtórkach miałam wrażenie, że wpadłam w pętlę czasu.
Po szóstej rundzie “nie mam – nie interesuje mnie to”, pani Cicha wściekle zdarła fartuch, rzuciła nim w ojca i rozpoczęła ewakuację największej zamrażarki.

Józef z kolei to psy nazywa “swoimi kumplami”, kilka chwil później tracąc do nich całą sympatię, jaką posiadał. Jest Milada, która za wszelką cenę stara się uratować zamek, “psycho” i “super” Deniską, która chodzi w zbroi rycerza, Vivien, która w końcu uczy się czeskiego (niestety jej słownictwo ogranicza się do “psycho” i “super”, które są odpowiedzią na wszystko), Panią Cichą, która uzupełnia swoje jednakowe dni litrami orzechówki i skubaniem gęsi, Panem Spockiem, który chodzi z siatką na głowie i je prozaki, niczym landrynki i w końcu Marią, która chodzi z pułapką na kuny… na głowie! Jest też oczywiście Maks, który przeżywa swoje przygody i sepleniący książę Schwarzenberg…
Na zamku pojawiają się nowe zasady i obyczaje – jak zakazać używania brzydkich wyrazów, czy turyści kradnący nie tylko papier toaletowy, ale i klamki! Jak widać, chaos jest jeszcze większy niż był, a pomyśleć, że będzie jeszcze większy!
Poza tym Evžen Boček nie omieszkał nie umieścić straszących Marii i osobliwego Himmlera, o którym krąży przecież tyle legend! No i pojawia się księżna Diana, ale, o Boże!, co na to wszystko biedna Vivien?

Cóż, może Was rozczaruję, ale nic więcej odkrywczego o tej doskonałej czeskiej prozie nie zdołam powiedzieć, ale czy ktokolwiek byłby w stanie to zrobić? Tę książkę po prostu musicie przeczytać, chyba że życie Wam nie miłe i nie lubicie się od czasu do czasu uśmiechnąć
“Arystokratka w Ukropie” to gwarancja świetnego czeskiego humoru. Jest tutaj wszystko, czego czytelnik mógłby się spodziewać, znając Arystokratów, a jednocześnie z każdym zdaniem jest wciąż zaskakiwany. Doskonała, arcyśmieszna i przeogromnie wcale nie arystokratyczna!
Przeczytawszy “koniec części drugiej” mam nadzieję na część czwartą, piątą i szóstą, bo zdaje się, że losy Marii Kostki z Kostki nigdy mi się nie znudzą.

Recenzję “Ostatniej Arystokratki” możecie przeczytać TUTAJ

Co ciekawego ukaże się w lutym? Co opłaca się kupić, a na czym warto zawiesić oko? Jakie tytuły powinny znaleźć się na waszej półce? Na jakie pozycji wyciągać już ukryte zaskórniaki? A może potrzebujecie prezentu i buszując wśród nowości wydawniczych jeszcze nic nie znaleźliście?
Oto moje TOP 9 nowości wydawniczych w miesiącu lutym. Które z nich się Wam podobają? Planujecie coś kupić?
Zapraszam serdecznie do dzielenia się opiniami w komentarzach!

1. Paul Theroux, autor “Safari mrocznej gwiazdy. Lądem z Kairu do Kapsztadu” powraca na swój ukochany kontynent, aby zobaczyć jak on i Afryka się zmienili. Tym razem swoją podróż rozpoczyna od Kapsztadu, kończąc ją w Angoli. Jak zwykle są rozczarowania i zachwyty, a całość oplata zasadnicze pytanie: co ja tutaj robię?
Bardzo żywy, dosadny, zabawny i sugestywny opis Czarnego Kontynentu, miejsc wymazanych z przewodników turystycznych.
Wydawnictwo: Czarne
Data premiery: 3 lutego 2016 r.
Cena: 39,90 zł.

2. W “Zawsze nie ma nigdy” Pilch wraca do wiślańskich i krakowskich czasów – do studiów i swojej pracy w “Tygodniku Powszechnym”, wyprowadzki do Warszawy, gdzie najważniejszym bohaterem jego powieści są biurkowe akcesoria – pudła, pudełka, ołówki, kartki, czy samo biurko.Ewelina Piotrowiak wydobywa z Pilcha jego gorzką intymność, pytając o rzeczy błahe i ważne, zagadując o filozofię i wydarzenia aktualne, pozwalając przesiąknąć swojemu wywiadowi miłością do literatury, pisania, czytania.Książka okazuje się być też prawdziwą gratką dla fanów Pilchowskiej prozy, bowiem zostało w niej zamieszczone kilka nieopublikowanych nigdzie wcześniej fotografii – z dzieciństwa, ze studiów, wreszcie z czasów dorastania. A na okładce… pilnie studiujący okładkę “Przeglądu Sportowego” młody Jerzy
Wydawnictwo: Literackie
Data premiery: 4 lutego 2016 r.
Cena: 39,90 zł.

3. Wreszcie w lutym do rąk wielbicieli Donny Tartt powraca nowe, piękne wydanie “Małego Przyjaciela” – powieści o niebezpiecznej żądzy zemsty, ogromnej tragedii, która przydarzyła się pewnej rodzinie i niesamowitej przyjaźni. Kiedy mały Robin Dufresnes zostaje powieszony na drzewie, Harriet jest jeszcze niemowlakiem. To jednak nie przeszkadza jej, aby w dwanaście lat po śmierci brata rozpocząć śledztwo na własną rękę, korzystając z wiedzy z książek przygodowych, mając do pomocy najlepszego przyjaciela. Czy Harriet uda się scalić rodzinę, którą tajemnicza śmierć Robina rozbiła na tysiąc małych kawałków?
Wydawnictwo: Znak Literanova
Data premiery: 8 lutego 2016 r.
Cena: 54,90 zł.

4. Jak naprawdę wygląda przeprawa Syryjczyków przez morze do upragnionej Europy – do Włoch, a później, być może, dalej? Jak wygląda wolność, o której marzą i czym jest wyprawa, która dla niejednych już skończyła się śmiercią?
Dowieść tego próbują czeski fotograf Stanislav Krupař i niemiecki reporter Wolfgang Bauer, którzy postanowili przebyć drogę, którą pokonują uciekinierzy. Zmienili tożsamość, zaufali przemytnikom i przyłączyli się do Syryjczyków.
“Przez morze” pokazuje prawdziwych ludzi, nie kolejne liczby w statystykach. Syryjczyków, z których każdy ma inną historię. To również opowieść o wspólnocie, która tworzy się, kiedy przyświeca jej jeden cel – wolność. Książka Bauera to apel do Europy, aby dostrzegła najbardziej potrzebujących.
Wydawnictwo: Czarne
Data premiery: 10 lutego 2016 r.
Cena: 34,90 zł.

5. “Dla mieszkańców Amazonii różowe delfiny to „boto”, zmiennokształtni, którzy pod ludzką postacią wychodzą z wody, aby uwieść człowieka i zaprowadzić go do Encante, podwodnego świata cudów. Naukowcy nazywają je Inia geoffrensis i wywodzą ich początki z pradawnego gatunku uzębionych waleni, którego korzenie sięgają około piętnastu milionów lat wstecz. Jedno, co wiadomo na pewno, to najmniej zbadany gatunek delfinów na świecie.
W Podróży różowych delfinów przeplatają się ze sobą starożytne mity i współczesna nauka. Sy Montgomery – poetka, przyrodniczka i Indiana Jones w jednej osobie – śledzi historyczną i naturalną przeszłość delfinów, bada ich obecne środowisko i zastanawia się, jaki los czeka te niezwykłe ssaki, jeśli człowiek nie przestanie na masową skalę wycinać lasów deszczowych. Nie waha się przy tym wspinać na trzydziestometrowe drzewa, kąpać w wodzie, w której roi się od piranii, zażyć ayahuaski, bardzo silnego halucynogenu, dzięki któremu szamani porozumiewają się z delfinami, ani sterczeć na słońcu kilkanaście godzin tylko po to, żeby zobaczyć skrawek płetwy grzbietowej.” – nie potrafiłabym lepiej oddać słów zachęty do przeczytania “Podróży różowych delfinów”, niż zrobiło to Wydawnictwo Marginesy.
Wydawnictwo: Marginesy
Data premiery: 10 lutego 2016r.
Cena: 31,90 zł.

6. To w Afganistanie ścierają się interesy światowych potęg. To Afganistan doprowadził do rozpadu ZSRR. Wreszcie to Afganistan wystawił na szwank reputację USA – najpotężniejszego światowego mocarstwa. Afgańczycy przestawili kierunek biegu rzeczy. Odgradzając się od obcych, kryjąc się przed nimi w przepastnych dolinach, stracili kontakt ze światem. To obcy zrobili z Afganistanu akademię terroru, nie oni sami. “Modlitwa o deszcz” Jagielskiego przybliża nas do zrozumienia fenomenu tego dziwnego, a jakże fascynującego i przyprawiającego o gęsią skórkę kraju.
Wydawnictwo: Znak
Data premiery: 15 lutego 2016 r.
Cena: 44,90 zł.

7. Zdecydowanie warto przyjrzeć się też kolejnej pozycji wydanej przez Wydawnictwo Marginesy – “Shantaram” – czytelniczemu Świętemu Graalowi, historii pewnego Australijczyka, który porzucony przez żonę pocieszenie znalazł w heroinie i coraz to śmielszych przestępstwach (przez media zwany rabusiem-dżentelmenem), który w końcu za swoje występki trafił to więzienia, ale… uciekł z niego, kierując się w stronę Indii, które miały być tylko przystankiem w długotrwałej podróży. “Ukrywał się w slumsach, gdzie leczył biedaków, był żołnierzem bombajskiej mafii, walczył z Armią Czerwoną w Afganistanie. Poznał Karlę – tajemniczą femme fatale, Amerykankę szwajcarskiego pochodzenia, która długo nie potrafiła odwzajemnić jego uczucia.”.
Niektóre historie z mojego życia opisane są tak, jak się wydarzyły, a inne to wymyślona narracja, jedynie zaczerpnięta z moich doświadczeń.
Mężczyźni dziękowali także za to, że napisałem rzecz o miłości. Żołnierze, gliniarze, motocykliści, strażnicy więzienni, więźniowie odsiadujący wyroki i pracownicy ochrony, wszyscy pisali do mnie, dziękując za to, że opisałem twardego faceta, który szaleje z miłości”.
Wydawnictwo: Marginesy
Data premiery: 17 lutego 2016 r.
Cena: 47, 90 zł.

8. Absorbującą powieścią może okazać się też “Klaśnięcie jednej dłoni”, za które Richard Flanagan, autor “Ścieżek Północy” w 2014 roku otrzymał nagrodę Bookera:
“Tasmania – rozległa, tajemnicza kraina. Pewnej nocy 1954 roku osadę Butlers Gorge omiatała śnieżyca, a czarne chmury przesłoniły gwiazdy. Maria Buloh bez słowa opuściła męża i trzyletnią córkę, by nigdy do nich nie wrócić. Rozpłynęła się bez śladu. Dlaczego i dokąd odeszła? Szukając zapomnienia w alkoholu, Bojan, słoweński imigrant, odnajdzie w nim jedynie demony przeszłości – tragiczne wspomnienia z czasu wojny, a rozpacz po odejściu żony przekuje w codzienne domowe piekło dla małej Sonji. W 1989 roku, po latach spędzonych w Sydney, dorosła już Sonja odwiedza ojca. To szansa na przebaczenie, ale też i czas na podjęcie najważniejszej decyzji w życiu młodej kobiety, która będąc w ciąży, zastanawia się nad jej przerwaniem.”
Wydawnictwo: Literackie
Data premiery: 18 lutego 2016 r.
Cena: 39,90 zł.

9. “Anglia, schyłek XIX wieku. W uporządkowane życie Nancy Astley, córki sprzedawcy ostryg, niespodziewanie wkracza Kitty Butler, gwiazda wodewilu. W pogoni za marzeniami Nancy opuszcza rodzinną miejscowość i wraz z nową przyjaciółką wyrusza na podbój Londynu, gdzie wkrótce sama staje na scenie… “. “Muskając aksamit” to niesamowita historia o poszukiwaniu miłości, szczęścia i własnej tożsamości, a wszystko to otulone miękkim płaszczem uszytym z historii, kiedy to autorka przedstawia panoramę społeczną epoki, mentalność ludzi, kulturę i zwyczaje.
Wydawnictwo: Prószyński i S-ka
Data premiery: 18 lutego 2016 r.
Cena: 42,00 zł.

Wpadło Wam coś w oko?

Każdy z nas przynajmniej raz podróżował komunikacją miejską: pociągiem, tramwajem czy choćby tym najpopularniejszym i najczęstszym – autobusem. Każdemu z nas zdarzyło się zetknąć z różnymi ludźmi – tymi budzącymi podziw, z teczkami w rękach, w garniturach i komórkami stale przytkniętymi to prawego lub lewego ucha, z ładnymi dziewczynami, ubranymi w zdobne spódnice, mogącymi się pochwalić długimi i szczupłymi nogami, ze staruszkami, których nieustannie boli głowa i zawsze znajdzie się jakiś powód do narzekania, z zakompleksionym, bo pryszczatym nastolatkiem czy choćby z życiowym nieudacznikiem, który smutki topi to w alkoholu, to w papierosach, kobietach lub podróżach.
Każdy z nas – z pozoru zwykły człowiek – okazuje się fascynującym materiałem godnym opisania, niosącym może i powtarzalną, ale niezwykle uniwersalną i stale fascynującą historię. Każdy.
I to właśnie robi Steinbeck w “Zagubionym autobusie”.

Głównym bohaterem powieści jest Juan – Meksykanin, który mieszka jednak z dala od swojej ojczyzny. Juan prowadzi razem ze swoją żoną, Alice, mały bar z bufetem i okrągłymi stołkami przymocowanymi do podłogi. Alice często jest jednak nieznośna – zrzędliwa, zazdrosna i nieszczęśliwa. Większość jej dnia zajmuje narzekanie i rządzenie innymi, a jej największą wadą zdaje się być wpychanie nosa w nieswoje sprawy i zabieranie głosu na każdy temat. Nie jest lubiana ani przez gości, ani przez pracowników, ani, zdaje się, przez samego Juana.
Państwo Chicoy posiadają również koncesję na prowadzenie linii autobusowej między Rebel Corners a San Juan de la Cruz, przez co miejsce, gdzie znajduje się bar, stało się jeszcze stacją autobusową. Juan większość swojego czasu poświęca naprawianiu autobusu, pomaga mu w tym Pryszcz, zwany tak przez okrągłe i nabrzmiałe krosty na swojej twarzy. Autobus, chociaż stary, jakoś jeszcze jeździ, dlatego kiedy tylko wszystko zostaje dopięte na ostatni guzik, Juan zbiera pasażerów i wyjeżdża w podróż. I właśnie od tego momentu zaczyna się cała zabawa. W podróży uczestniczą różnoracy ludzie – od Pryszcza (zwanego też Kitem), który jest boleśnie bezradny na ogromne krosty przez które unika go większość dziewczyn, przez żyjącą marzeniami Normę, biznessmana Pana Pritcharda, aż po tzw. Camille Oaks, która udaje, że jest asystentką dentysty, podczas gdy naga kąpie się w ogromnym kielichu wina przed męską publicznością. Spotykają się tutaj ci uczciwi z cwanymi, szczodrzy ze skąpcami, skromni z bezwstydnymi, mądrzy z głupimi, zaspokojeni z ciągle pragnącymi czegoś więcej od życia. Poznajemy ich zmartwienia i troski, żądze i pragnienia, słabości, kompleksy i cechy, które starają się skrywać, stosunek do życia i drugiego człowieka. Steinbeck jako doskonały obserwator opisuje wykreowanych przez siebie bohaterów w tak niezwykle realistyczny i plastyczny sposób, że gdybyśmy zapytali: “Jaki jest Pan Pritchard?”, “Kim jest Pryszcz?”, doskonale potrafilibyśmy odpowiedzieć na to pytanie w sposób tak wyczerpujący, jakby te postaci były co najmniej naszymi bardzo dobrymi znajomymi.
Nawet jeżeli niektórym ta książka może się nudzić, bo nie ma co spodziewać się po Steinbecku pędzącej akcji czy nagłych zwrotów, niesie ona ze sobą szalenie interesującą i poważną treść.

Chociaż wiele słów krytyki było adresowanych do Johna Steinbecka, jest on absolutnym mistrzem w swoim fachu. W każdej książce udowadnia, że jest niesamowitym obserwatorem życia i jeszcze lepszym rzemieślnikiem, przelewając swoje spostrzeżenia na kartki papieru. Steinbecka można brać w ciemno, będąc pewnym niezaprzeczalnej wartości jego prozy.

– A jeżeli miłość jest wieczna? – pozornie zmieniła temat.
– Otóż boję się, iż tak właśnie jest… – odparł po dłuższej chwili.

Rok 1929, Gdynia – miasto zbudowane z ludzkich marzeń i pragnień, rozwijające się w szalonym tempie. Miasto statków – tych nowych i starych – wypływających w morze transatlantyków, białych żagli rozpiętych na nieprzemierzonym błękicie morskiej toni i nieba niczym lśniące skrzydła mew. Miasto promieni słonecznych, wiatru i białych fal rozbitych na złocistym piasku. Miasto cudów.
A obok Gdyni całkowicie różniący się od niej Dansig, czyli Wolne Miasto Gdańsk, które okazuje się wcale nie być wolnym, bo władzę w nim przejęli naziści, gdzie znajduje się piękna Brama Wyżynna, przez którą do Polski wjeżdżali królowie, miasto, które musi być kiedyś na powrót polskim, i Zoppot, o którym się marzy, do którego czasem się jeździ.
Ale przede wszystkim Gdynia – miasto możliwości. A w Gdyni: z jednej strony ona – Łucja – delikatna, dziewczęca i piękna, pracująca na poczcie, a więc nowoczesna, otwarta na świat, z drugiej strony oni – Adam, początkujący dziennikarz, wieczny marzyciel, chodzący z głową w chmurach i twardo stąpający po ziemi Krzysztof (Już taki jestem zimny drań!), weteran wojen, przemytnik, zbir – zakochani w niej na zabój, gotowy poświęcić siebie dla niej, oferujący jej życie, siebie. A co na to wszystko miodowooka Łucja? No cóż, musi wybrać.
I wybiera.

Życie trzeba powoli, łyżeczką, a nie od razu wszystko!

Akcja książki rozpoczyna się w roku 1929, a kończy się wybuchem wojny w 1939 roku. To właśnie w tym mieście – mieście cudów – przecinają się drogi tej trójki, bohaterów. Oprócz nich są oczywiście jeszcze inni – jak przyjaciel Krzysztofa Konstanty Kotkowski (Kot), czy rozhulany, wolny duch Witek. Ale to oni – Łucja, Krzyszt i Adam – są najważniejszymi bohaterami w tej powieści. Główną fabułę stanowi oczywiście wątek miłosny – kogo Łucja wybierze i czy będzie z nim szczęśliwa? – ale oprócz tego są jeszcze czarne interesy, niewyrównane porachunki, garść poważnych bandytów i około dwóch tuzinów nieletnich chuliganów. Michał Piedziewicz prowadzi nas po gdyńskich ulicach, kulturze lat ’20 i ’30, zabierając nas do kina, na koncerty czy do baru, urozmaicając kremowe kartki papieru czarno-białymi fotografiami. W doskonały sposób opowiada o zachwycie Polaków sukcesami Żwirki i Wigury, „Kurierem Metapsychicznym” czy „Tajnym Detektywem”, a to wszystko w rytm „Brunetek, blondynek” Jana Kiepury (jednego z najgłośniejszych śpiewaków światowych!). Jednak nie tylko Gdynia zajmuje karty tej powieści, otóż pojawia się tutaj sam Witkacy, ze swoim brawurowym D.U.P.A., cudowne górskie powietrze, a nawet Ameryka! Jednak jak to zwykle w życiu bywa – nic co piękne nie jest wieczne. Zachwyt Polaków, którzy cieszą się odzyskaną wolnością i wierzę w świetlaną przyszłość, w szklane domy będzie musiał niebawem przeminąć bo w mieście coraz więcej pojawia się plakatów Wodza, a nad Europą zawisa nieunikalne widmo wojny, choć tak ciężko w nią uwierzyć.

„Dżoker” to niesamowita opowieść o ludziach, którzy rozpaczliwie szukali szczęścia, gotowi zapłacić za nie każdą cenę, a jednocześnie potrafiących się nim cieszyć i delektować. O ludziach szczęśliwych, którym to szczęście było przeznaczone i być może przez pomyłkę znaleźli się w tym miejscu i czasie, bo ciężko uwierzyć, aby taki los był im przeznaczony. O ludziach, którzy wierzyli, że szczęśliwi pozostaną już na zawsze, chociaż za rogiem czyha wiele niebezpieczeństw – jak niewyrównane porachunki, sekrety i tajemnice czy ludzie, którzy zniknęli by pojawić się w nieodpowiednim momencie.
To opowieść o nich, którzy grali w karty, ale nie mieli żadnego wpływu na ich rozdanie – i właśnie dlatego w pewnym momencie ktoś rzucił na stół dżokera, pozbawiając jednocześnie szans na wygraną pozostałych uczestników gry.
To opowieść o Polsce i Polakach, miłości i sile, wierze i nadziei. O tym, że wszystko może się udać, nawet jeżeli obok znajduje się Gdańsk…
Smutna, bolesna, klimatyczna, bardzo w stylu „retro”, a jednocześnie harmonijna, gdzie wszystko ma swoje miejsce, nie ma ani przesytu, ani niedoboru, cień radości i nostalgia doskonale się uzupełniają, tocząc ze sobą nieustanny pojedynek, co czyni z niej prozę absolutnie doskonałą i niesamowicie wrażliwą. Prawdziwą.