Całkiem niedawno myślałam o tym, w jaki sposób zamknę czytelniczy grudzień (czy uda mi się przeczytać tyle książek, ile w 2015 roku? Jakie recenzje pojawią się w tym miesiącu jeszcze na stronie? Jak będzie wyglądało podsumowanie?) i o planach na styczeń. Wśród nich obok jednego wywiadu pomyślałam o wpisie, który podsumowałby mój „stosik hańby”, czyli książki sławne i cenione, przez wielu uwielbiane, przeze mnie jednak jeszcze nieprzeczytane. Chciałam zrobić podsumowanie z listą takich książek, powodem dla którego tych pozycji nie przeczytałam i planach względem danej powieści. Skończyło się jednak tak, że dopadła mnie czytelnicza nuda, a jak wiadomo, to najgorsza rzecz, która może spotkać czytelnika… Na półkach nie stało nic, co miałabym ochotę przeczytać – jedynie jakieś dwa kryminały – więc udałam się do biblioteki, a tam… w ręce wpadła mi kultowa powieść amerykańskiej autorki Harper Lee – „Zabić drozda”. Tym sposobem sama sobie skróciłam materiał do styczniowego wpisu, a Wam przygotowałam recenzję.

Akcja powieści dzieje się w latach 30′ XX wieku, na kilka lat przed wybuchem drugiej wojny światowej. W małym amerykańskim miasteczku w stanie Alabama mieszkają Jem Finch i jego młodsza siostrzyczka Jean Louise, zwana Skautem. Są wakacje, dlatego dzieciaki całe dnie spędzają na zabawie na świeżym powietrzu. Tym, co spędza im nie tylko sen z powiek, ale zajmuje też myśli podczas całego dnia, jest Boo Radley – tajemniczy mężczyzna, który od kilkunastu lat nie wystawił nogi poza próg domu. Na temat rodziny Radleyów krążą różne plotki – na przykład ta, jakoby sam dom był nawiedzony, a Boo żywił się pająkami, z domu wychodził tylko ciemną nocą, aby podglądać przez okno sąsiadkę. Wyobraźnia wszystkich żyjących w miasteczku sięga granic, które przekraczają jednak dzieciaki, jak to zwykle bywa, bo – jak wiemy – bardzo ciężko skutecznie uciszyć dziecięcą odwagę. Od niewinnych zabaw Jem i Skaut przechodzą w końcu do… próby wybawienia Boo z domu.
W tym samym czasie w życiu Atticusa Fincha – szanowanego obywatela Maycomb i głowy rodziny – zachodzą ogromne zmiany. Kiedy młody Murzyn Tom Robinson zostaje oskarżony o zgwałcenie białej dziewczyny – Mayelli Ewell – Atticus od razu podejmuje się jego obrony. Sprawa jest… można by rzecz, niełatwa, ale to określenie nieprawidłowe. Obrona Toma Robinsona z góry skazana jest na porażkę, bowiem nie ma takiej możliwości, żeby czarny człowiek wygrał z białym. Nawet sądownie, gdzie każdy jest wobec każdego równym. Chcąc zadać kres niesprawiedliwości i ludzkiej krzywdzie, Atticus walczy, chociaż wie, że to nierówny pojedynek. Prosta sądowa sprawa z powodu wszechpanującego rasizmu, urasta do rangi symbolu. Pytanie o to, gdzie przebiegają granice ludzkiej tolerancji powracają do nas niczym echo. Jem i Skaut przyglądają się wszystkiemu i są zmuszeni sami znaleźć odpowiedzi na te głębiące ich pytania.

„Zabić drozda” to powieść dwojaka – z jednej strony wzbudzająca w człowieku jakieś resztki nadziei, które jak płomień tlą się na dnie serca, z drugiej strony pozbawiająca wszelkich złudzeń i oczekiwań względem przyszłości. No bo tak: wiemy, że czarnych w Ameryce się już nie prześladuje, ale za to napiętnowaniu wciąż podlegają lub zaczynają podlegać inne grupy społeczne (jak np. homoseksualiści). Postać Toma Robinsona jest przecież tylko – albo aż – metaforą, a na świecie wciąż mnóstwo jest narodów, które wciąż o swoje prawa walczą. I będą walczyć, bo tak już jest ten świat zbudowany – na sile jednych i słabości drugich. Ale w oczy rzuca się również drugi bohater, chociaż nieco bardziej drugoplanowy – Boo Radley. To też przykład postaci metaforycznej, jednak tak doskonale wykreowanej, że nawet nie potrzebne było jego istnienie w książce (Arthur pojawia się w powieści przecież tylko raz!), aby móc mówić o wyobcowaniu, eskapizmie, cierpieniu, chorobie, miłości. To postać, która mówi nam wszystko o świecie w jakim żyli mieszkańcy Maycomb, ale jeszcze więcej o tym, w którym żyjemy dziś my.
Harper Lee w kilku słowach mówi nam wszystko o tym, czym jest akceptacja drugiego człowieka, zrozumienie oraz zwykła ludzka dobroć. Pokazuje nam świat, w których tych cech brakuje i podkreśla, że ten świat jest przecież naszym światem.
Nie wiem, dlaczego tak długo odkładałam w czasie lekturę tej książki… to fascynująca opowieść, do której powrócę zapewne nie raz, bardzo wzruszająca i ciepła, a jednocześnie smutna i delikatna. Z czystym sumieniem mogę powiedzieć, że to jedna z najlepszych książek, jakie przeczytałam w tym roku, o ile nie jedna z tych, jakie dane mi było przeczytać w ogóle.

Piękno potrafi być źródłem nieszczęścia – szczególnie w świecie rządzonym przez mężczyzn. Potrafi być największą zgubą i pułapką kobiety. Dewi Ayu przekonała się o tym na własnej skórze, kiedy wojna odebrała jej wszystko, co miała – bliskich, przyjaciół, rodzinny dom i majątek, aż w końcu nawet prawo do własnego ciała. W tym świecie brutalności i ulic zapełnionych krwią istnieje tylko jedno miejsce, o które dbają obie walczące strony: burdel. Z tych jednonocnych (chociaż niejednorazowych) przygód w jej brzuchu poczęły się trzy nowe życia – po kolei: Alamanda, Adinda i Maja Dewi – a każda jedna z sióstr była piękniejsza od drugiej. Podobnie zresztą jak ich matka, która cieszyła się sławą najpiękniejszej prostytutki w Halimundzie. Doprawdy, świat nie widział nigdy cudowniejszych kobiet.

Ale jak się okazuje, piękno to bolesna rana, bo zamiast dobrobytu, ich uroda obdarzała ich tylko zapełnionymi po brzegi workami nieszczęścia. Dlatego kiedy w wieku pięćdziesięciu lat Dewi Ayu zaszła w ciążę po raz czwarty, spróbowała wszelkich sposobów, aby pozbawić dziecko życia, a kiedy i to zawiodło (potomkini okazała się bowiem niesamowicie silną istotką), posunęła się do ostateczności i… rzuciła na nie klątwę. Chciała, aby jej czwarte dziecko urodziło się brzydkie, bo jak twierdziła: nie ma gorszego przekleństwa od rodzenia ładnych kobiet w świecie mężczyzn zajadłych jak goniące się psy. Kiedy mała w końcu się urodziła, nawet na nią nie spoglądając, Dewi Ayu ochrzciła ją imieniem „Piękna”, przekonana o porażce swojego zaklęcia, i wyzionęła ducha. O tym, jak wygląda życie Pięknej przekonała się dopiero po dwudziestu jeden latach, kiedy specjalnie w tym celu wstała z grobu. A wyglądało tak, że Piękna, jak na ironię losu, wcale piękną nie była. Wręcz przeciwnie – urodziła się potworem; nos niczym wtyczka do kontaktu, popielata skóra, jak spalone kawałki papieru, włosy podobne do strąków. Nigdy ziemia nie nosiła tak brzydkiej kobiety, od której wzrok z odrazą odwracały nawet psy.
Dewi Ayu doskonale wiedziała, że piękno to bolesna rana, ale nie spodziewała się, że jego brak nie przeszkadza w znalezieniu miłości…

Powieść Eki Kurnawiana, to napisana z rozmachem, epicka historia o życiu czterech kobiet, wiecznych zakładniczek męskiego pragnienia. Bohaterowie gonią za nimi z wywieszonymi jęzorami, niczym psy, usiłując zmusić każdą z nich do miłości. Ich związki z indonezyjskimi bojownikami wiele mówi nam o historii tego kraju i jego losach. Jest tutaj wrażliwy, choć zmieniający kobiety jak rękawiczki Kliwon, który rzuci się potem w ramiona komunizmu, indonezyjski preman, zbir i przywódca gangu, Maman Gendeng, najsilniejszy mężczyzna w kraju, odporny na strzały z pistoletu czy ostrze noża i w końcu zdesperowany Shodancho, wojskowy, który dla zaspokojenia pragnienia gotów iść po trupach. Ale wyrastają też nowe pokolenia, naznaczone tą samą klątwą nieuleczalnej miłości.
Wszystko to otulone jest fragmentami iście baśniowymi – poznajemy tu indonezyjskie przypowieści i legendy, których fabuła przeplata się z akcją książki, a nawet tworzy jej część. Jest też realizm magiczny: ktoś wstaje z grobu, ktoś rozpływa się w nicości, jeszcze inny bohater okazuje się duchem, który trochę w tej powieści namiesza. Elementy te przenikają się ze sobą tak bardzo, że w końcu nie sposób odróżnić, co wydarzyło się naprawdę, a co jest tylko wymysłem i fantazją postaci. To, podobnie jak u Marqueza, tworzy tę książkę piękną i wyjątkową. Zresztą nasycenie fabuły realizmem magicznym nie jest jedynym podobieństwem – związki między postaciami, słabość do osób z tej samej rodziny (ot, na ten przykład, ciotki), a nawet swego rodzaju mistyczność „Halimundy” to przecież cechy, które upodabniają prozę Kurnawiana do „Stu lat samotności”.
Zaryzykowałabym nawet stwierdzeniem, że „Piękno to bolesna rana” jest połączeniem części prozy Marqueza z powieściami chińskiego Noblisty, Mo Yana. To brutalny świat przepełniony zmysłowością i cielesnością, namacalną wręcz seksualnością, ale i duchowością. To książka o miłości i pożądaniu, w których tle odgrywają się jednak ważne dla historii Indonezji wydarzenia – wojna, komunizm, przewroty wojskowe w nowej erze kraju, zupełnie tak jak u dwóch wyżej wymienionych pisarzy.
„Piękno to bolesna” rana trafiła do moich rąk zupełnie przypadkiem (przez pomyłkę wydawnictwa), ale szczerze mogę powiedzieć, że nie wyobrażam sobie tego roku bez tej książki – to absolutne arcydzieło, które wstrząsnęło mną i wbiło w fotel podczas czytania. To bardzo piękna, poruszająca, magiczna powieść. Aż ciężko mi uwierzyć, że Kurniawan napisał tę powieść w wieku zaledwie 25 lat, szukając pomysłu na swoje życie. Chciałabym, aby spod pióra każdego pisarza wychodziły takie dobre rzeczy.

– Miłość sprawia mi tylko niewysłowiony ból – wyznał preman.
– Cóż, możesz mnie kochać – odrzekła Dewi Ayu – ale nie oczekuj za wiele w zamian, bo liczenie na wzajemność ma niewiele wspólnego z miłością.
– Ale jak można kogoś kochać, nie licząc na wzajemność?
– Nauczysz się, twardzielu.
By przypieczętować umowę, Dewi Ayu wyciągnęła rękę, a Maman Gendeng pocałował ją w koniuszki palców.

Święta tuż za pasem, a to pora na ostatnie przygotowania. Ja z powodu zabieganego grudnia (mnóstwa egzaminów i grypy, której w końcu udało się mnie dopaść, bo już kilka razy w tym roku wyrwałam się z jej szponów) nie mam jeszcze wszystkich prezentów. Pomyślałam, że pewnie takich jak ja spóźnialskich jest więcej i postanowiłam przygotować dla Was listę TOP 10 książkowych prezentów pod choinkę – dla mamy, taty, siostry, brata, ale nie tylko!
Ciekawa jestem, czy coś z tej listy wpadło Wam w oko, albo może nawet już kupiliście jako prezent?

DLA MAMY:
1. „W kuchni mamy i córki” Kasi Meller to idealny prezent podarowany mamie, przez córkę. Ta książka jest niczym międzypokoleniowy dialog, pełen anegdot i opowieści, w którym przepisy na apetyczne potrawy stają się wspomnieniem rodzinnych historii, ale też pretekstem do kolejnych, wspólnie spędzonych minut przy gotowaniu, a następnie przy rodzinnym stole. Wzbogacona pięknymi fotografiami tylko prowokuje, aby sięgnąć po nóż i deskę do krojenia i stworzyć coś naprawdę smakowitego!

2. Drugą propozycją jest coś innego – coś, co nie będzie pchało mamy do garów i mówiło jej, co ma nam gotować, żebyśmy byli zadowoleni. To propozycja dość ryzykowna, ale w końcu kto nie ryzykuje, ten nie pije szampana… „Szpieg”, najnowsza książka Paulo Coelho, to ponoć poruszająca i wciągająca opowieść o Macie Hari, egzotycznej tancerce, powiernicy, kochance najbogatszych, najbardziej wpływowych mężczyzn Belle Époque, postaci o tajemniczej przeszłości, budzącej zazdrość paryskiej arystokracji. Kobiecie o wielu imionach i wielu twarzach, która za niezależność zapłaciła najwyższą cenę.

DLA TATY:
3. Trochę mnie już znacie, dlatego wiecie, że nie mogłam tutaj dać innej książki. Chociaż muszę przyznać, że trochę się wahałam, czy zaproponować ją tacie, czy bratu, ale w końcu wybór padł na tego pierwszego. A o czym mowa? Oczywiście o „Królu” Szczepana Twardocha! To brawura opowieść o Warszawie lat ’30 – stolicy ogarniętej podziałami – o jej żydowskiej i polskiej części. O Jakubie Szapiro, królu tego miasta, pięściarzu klubu Makabi i prawej ręce (chociaż tej od czarnej roboty) największego warszawskiego gangstera – Kuma Kaplicy. O miłości i krwawych porachunkach, o niedomówionej historii i złudnych ambicjach, o marzeniach i rzeczywistości.

4. Nie znam się zbytnio na twórczości tego Pana, ale po dwóch przeczytanego przeze mnie jego powieściach jestem w stanie stwierdzić, że to książki, które chyba jednak bardziej przemawiają do mężczyzn, niż do kobiet. Dlatego zbiór opowiadań „Mężczyźni bez kobiet” Harukiego Murakamiego wydaje się być prezentem trafionym. To rzecz o miłości, samotności i tajemnicy, w której bohaterami są mężczyźni w różnym wieku, a tłem świat, w którym brakuje kobiet.

DLA SIOSTRY:
5. Czy młodszej, czy starszej, to nie ma znaczenia, jeżeli mowa o „Czochrałem antarktycznego słonia”. To książka idealna dla tych, którzy kochają przyrodę, ale sprawdzi się i w przypadku tych, którzy stronią od niej z daleka. Dlaczego? Bo zbiór opowieści Mikołaja Golachowskiego to fantastyczna, pełna humoru i interesujących opowieści wyprawa na oba bieguny – Północny i południowy!

6. Świat wielkiej sztuki, jeszcze większych namiętności i tajemniczy obraz, który skrywa więcej niż tysiąc słów. O czym mowa? Oczywiście o „Muzie” Jessie Burton, drugiej książce angielskiej autorki, równie fenomenalnej, jak debiut – chociaż czy ja wiem? Chyba nawet lepszej!

DLA BRATA:
7. Bratu koniecznie trzeba podarować piątą część Knausgarda (jeżeli jest fanem, bo w innym przypadku trzeba wrócić do części pierwszej). Dlaczego? Bo to ciągnąca się przez 800 stron opowieść o chłopaku w kwiecie swojego młodzieńczego wieku, pełnego nadziei i oczekiwań wobec swojego przyszłego życia. Pełnego tak charakterystycznego dla młodego wieku optymizmu i marzeń, które z dnia na dzień coraz bardziej okazują się tylko „mydlaną bańką”. To książka o życiu pełnym kontrastów, wśród których można jednak odnaleźć chwile szczęścia.

8. Idąc tym tropem, co w przypadku prezentu dla ojca, odważną książką pod choinkę może być „Rzecz o mych smutnych dziwkach” Marqueza, czyli opowieść o spragnionym miłości dziewięćdziesięciolatku, który w dniu swych urodzin prosi o dziewicę, a następnie zakochuje się w niej z siłą, która podobno towarzyszy tylko nastoletnim miłością.

Jeżeli natomiast brat jest nieco młodszy, to zaproponowałabym:

9. „Generała w labiryncie” Marqueza, wciąż podążając ścieżką dobrej literatury. O czym? O silnym autorytecie, o wzorcu kolumbijskiego dyktatora, o miłości i samotności, ale przede wszystkim o władzy.

DLA BABCI:
10. Z babciami bywa ciężko – bo nie wszystkie przecież czytają. Moja uwielbia czasopisma, w których poznaje ludzkie historie – te z bardzo szczęśliwym zakończeniem i te, z trochę mniej – ale książek nie chwyta. Mówi, że nudzą ją już po kilku stronach, że łaknie ciągle czegoś nowego – nowych bohaterów, zdarzeń, finiszów. Ale za to namiętnie słucha radia i czasem coś sobie pod nosem nuci. Pomyślałam więc, że jeżeli Wasze babcie lubią muzykę, a czas często umilają sobie lekturą, idealną książką byłoby kolejne dzieło Marioli Pryzwan, tym razem poświęcone Irenie Jarockiej. Książka „Wymyśliłam Cię. Irena Jarocka we wspomnieniach” to zbiór opowieści o trudnym dzieciństwie piosenkarki, pobycie we Francji i błyskotliwej karierze w Polsce. To zbiór listów, dokumentów i fotografii poświęconych tej wrażliwej kobiecie.

DLA DZIADKA:
11. Dziadkowie zwykle interesują się historią, dlatego nie owijając w bawełnę proponuję trzy książki, wszystkie z tej samej serii, wydane nakładem wydawnictwa Prószyński i S-ka: „Żony SS-manów. Kobiety w elitarnych kręgach III Rzeszy”, „Himmler. Listy ludobójcy” i ostatnia – „Dzieci Hitlera. Losy urodzonych w Lebensborn”. Wszystkie pokazujące historię II wojny światowej z nieco innej, chociaż cały czas mrocznej perspektywy.

DLA DZIEWCZYNY:
12. Uwaga! W punkcie dwunastym mieszanka wybuchowa – połączenie prozy Marqueza i Mo Yana! Dwa odległe krańce świata, zupełnie różne kultury, inne wzorce pisarstwa – to nie może się udać, prawda? A jednak! Tutaj książka, o której niebawem opowiem Wam więcej, bo jest tak doskonała, że chociaż brakuje mi słów to czuję wewnętrzny przymus, aby podzielić się tą cudownością ze światem. „Piękno to bolesna rana” Eki Kurnawiana, bo właśnie o niej tu mowa, to epicka opowieść o świecie, w którym kobiety są silne swym pięknem (chociaż to dla nich największe zagrożenie), a mężczyźni słaby przez swoje niemożliwe do opamiętania pożądanie. To indonezyjska historia o wojnie, księżniczkach, zbirach i miłości silniejszej niż śmierć pełna realizmu magicznego i wątków baśniowych.

DLA CHŁOPAKA:
13. Dla chłopaka bardzo ciężko znaleźć książkę, która na pewno się mu spodoba, dlatego w tym punkcie postawię na gatunek stary i sprawdzony: dobry kryminał. „Dochodzenie” Dawida Hewsona i kolejne jego części to kryminał zdecydowanie dobry, bo ambitny. Rozwiązania nie łatwo się domyślić, a prawda okazuje się przerastać najśmielsze oczekiwania. Nie tak łatwo odpowiedzieć na pytanie, kto zabił młodą dziewczynę – były chłopak, klient czy kochanek polityk? To książka, w której mieszają się różne sfery życia codziennego, jeszcze bardziej napawając nas grozą – tym bardziej, że tłem jest cicha i ponura Skandynawia.

A teraz w postaci bonusy pokażę Wam kilka książek, które sama z chęcią znalazłabym pod choinką

To już wszystko – 15 propozycji książkowych idealnych pod choinkę. Wspominam tu o książkach, które już czytałam, ale też o takich, które w jakiś sposób mnie zainteresowały i z chęcią bym po nie sięgnęła – a jeżeli nie sama, to bym je komuś podarowała. To lektury śmiałe i ambitne, przyjemne i mądre, ale przede wszystkim: to wszystko to bardzo dobra literatura. Jeżeli moje propozycje nie pasują do Waszych braci, sióstr, babć czy dziadków, to przeczytajcie je śmiało sami, bo jestem pewna, że i Wam by się spodobały!
Pochwalcie się w komentarzach czy macie już kupione prezenty i jakie one są? Z chęcią bym sama Wam zdradziła co ja szykuję, ale obawiam się, że rodzina mogłaby to przeczytać, więc wolę nie ryzykować.

Zanim założyłam tego bloga miałam taki zamysł, aby pisać jak najbardziej anonimowo. Nie dlatego, że bałam się brania odpowiedzialności za moje słowa, ale wręcz odwrotnie – chciałam, aby to książki zajmowały tutaj pierwsze miejsce, a nie moja osoba. Nie chciałam wspominać o blogu swoim znajomym, ale ostatecznie to od nich się wszystko zaczęło – to oni stali się pierwszymi, może nie czytelnikami, ale z pewnością obserwatorami mojego bloga. Nauczyli Niebieską Papużkę stawiania pierwszych kroków, udostępniając i komentując moje wpisy. To właśnie wtedy się przełamałam i postanowiłam się nie ukrywać, stwarzając zakładkę „O mnie”, gdzie przekazałam Wam garść informacji o mojej osobie i moim życiu. Z czasem doszedł profil na Instagramie, który początkowo miał być moim prywatnym kontem, a stał się połączeniem jednego i drugiego – czyli prywatno-blogowym profilem. Od wpisu do wpisu przez te półtora roku zdążyliście już mnie trochę poznać, ale to wciąż bardzo mało, dlatego dziś za sprawą cudownej Eweliny z Cocteau & co. przekażę Wam 10 ciekawostek o mnie, których nie znajdziecie ani na Facebooku, nie zobaczycie na Instagramie, ani nie wyczytacie między wierszami moich recenzji.
No to co? Do dzieła!

1. Jestem kujonką
O tak, przyznaję się do tego bez bicia! Nigdy nie byłam na wagarach, do wszystkich egzaminów podchodzę w pierwszym terminie i to jak najlepiej przygotowana. Nie opuszczam nawet najnudniejszych zajęć na uniwersytecie i pilnie notuję każde słowo. Wychodzę z założenia, że najpierw praca i obowiązki, a dopiero potem czas na przyjemności – dlatego bywa i tak, że uczę się całymi dniami, czytam mądre akademickie podręczniki, które miewają po 900 stron, żeby zdać kolokwium w pierwszym terminie, a odpoczywam dopiero kiedy kładę się do łóżka. Wiem, że takie rozwiązanie nie zawsze się sprawdza, że czasem powinnam sobie odpuścić i wyluzować, bo zamartwianie się o każdy wynik kosztuje mnie sporo nerwów, ale… nie potrafię! Nie jestem pewna, czy to kwestia mojego charakteru, pewnego obowiązku, który sama na siebie narzuciłam, czy po prostu przyzwyczajenia. Może jeszcze kiedyś uda mi się zwolnić?

2. Nie lubię jeździć na rowerze
O ile kiedyś do jazdy na rowerze zmuszała mnie siostra, tak teraz, kiedy sama wszędzie jeździ samochodem, bo zazwyczaj zabiera ze sobą swojego małego szkraba, nie potrafię się zmotywować. W to lato nie wsiadłam na rower ani razu i czuję się z tego powodu niezręcznie, wiedząc, jak wielką popularnością cieszy się ten środek transportu… A jednak rower jakoś mnie nie przekonuje – tysiąc razy bardziej wolę piesze wędrówki czy nawet bieganie. Skrycie jednak marzę o ślicznym miętowo-białym rowerze miejskim, który może przełamie moje opory i sprawi, że pokocham jazdę na rowerze.

3. Kocham morze
Góry czy morze? Dla mnie odpowiedź jest tylko jedna: morze! Jego widok tak bardzo mnie pochłania, że mogłabym godzinami siedzieć na plaży i wpatrywać się w morską toń. Kiedyś nawet marzyłam o wypłynięciu w morze na jakimś rybackim kutrze, herbacianym szkunerze czy po prostu starym, drewnianym statku – oczywiście z pełną załogą. Mogłabym być na tym statku kucharką czy majtkiem, byle tylko poczuć tę atmosferę i wsłuchiwać się bez końca w marynarskie opowieści. A to wszystko za sprawą cudownej książki, noszącej tytuł „My, topielcy” – bardzo klimatycznej, bardzo skandynawskiej i przede wszystkim bardzo marinistycznej.

4. Marzę o podróży do Skandynawii
Z moją miłością do morza łączy się pragnienie wyjazdu do Skandynawii. Podczas gdy normalni ludzie chcą rzucić wszystko i wyjechać w Bieszczady, ja pragnę odciąć się od świata i udać się w podróż do Norwegii, Szwecji, Finlandii. Ta zimna i ponura twarz morza fascynuje mnie chyba jeszcze bardziej niż jego ciepła, wakacyjna wersja. To Tove Jansson i Karl Ove Knausgard nauczyli mnie kochać Skandynawię, która kiedyś w ogóle nie absorbowała mojej uwagi. Sprawili, że pragnę zobaczyć te wszystkie miejsca, w których sami kiedyś żyli, zamieszkać w czerwonym domku z widokiem na fiordy, swój dom urządzić w szarościach i bielach, a także nauczyć się jednego z tych pięknych języków.
Póki co muszę jednak trochę poczekać ze spełnieniem tego marzenia, bo to wydatek nie na studencką kieszeń.

5. Jestem Italofilką
Chociaż Włochy i Skandynawia to dwa zupełnie inne kierunki, na początku zapałałam miłością do południa. W 2012 roku zaczęłam uczyć się włoskiego, marząc o wyjeździe do tego kraju. Dwa lata później udało mi się dobrze opanować język i wyjechać na wakacje do Rzymu – najpiękniejsze, dodam, wakacje, jakie w życiu miałam. To właśnie wtedy poczułam, że wkuwanie słówek i ślęczenie nad skomplikowaną gramatyką (bo chociaż każdy mówi, że włoski to łatwy język, uwierzcie mi, mało w tym prawdy!) przyniosło swoje efekty. Mówiłam po włosku kiedy tylko mogłam, w morzu poznałam nawet trzech chłopaków z Egiptu, którzy z Rzymie mieszkali już od kilku, kilkudziesięciu lat i przez godzinę z nimi rozmawiałam.
Uwielbiam wszystko co włoskie – od dolce far niente, poprzez spaghetti i pizzę, włoską sztukę i muzykę, aż po okazywanie uczuć podczas partita di calcio (ale o tym za chwilkę). Włochy to moja pierwsza i największa miłość, do tego najbardziej dojrzała, bo przecież nie ma kraju idealnego, a Italia potrafi być krajem, który po namiętnym romansie można od razu znienawidzić. A jednak to tam chciałabym kiedyś zamieszkać – może nie na stałe i nie na długo (bo chyba jednak nawet moja cierpliwość nie jest tak ogromna, aby wytrzymać z Włochami przez długi czas), ale przynajmniej na chwilkę.

6. Kibicuję Juventusowi
Piłką nożną nie interesowałam się nigdy. Co więcej, byłam taką typową dziewczyną, która nie wie co to spalony i z ilu metrów strzela się karne. Uciekałam od tego najdalej jak tylko mogłam i broniłam się w każdy możliwy sposób, ale w końcu się poddałam. Kiedy zamieszkałam z siostrą, to szwagier zaraził mnie tą pasją. Co prawda próbował mnie przeciągnąć na tę hiszpańską stronę, bo jest kibicem Barcelony, ale mu się nie udało. Mój związek ze Starą Damą rozpoczął się w czasie trwania Euro 2012. To właśnie wtedy zaczęłam się uczyć włoskiego i kibicowałam Włochom. Podpytywałam szwagra o włoskich piłkarzy i okazało się, że ponad połowa składu do zawodnicy Bianconerich. Niczego więcej już nie potrzebowałam, od września regularnie śledziłam każde rozgrywki, coraz bardziej zakochując się w tej drużynie i dużo się ucząc. Wiele z Juventusem od tego czasu przeszliśmy – klub opuścili moi ulubieni piłkarze, ale doszli też nowi, którzy już teraz piszą jego historię. W 2015 roku miałam okazję zobaczyć Super Mecz w Gdańsku pomiędzy Lechią, a Juventusem. Jestem pewna, że na wyjazd do Turynu przyjdzie jeszcze czas. Może to właśnie tam zamieszkam?

7. Zajmuję się rękodziełem
Obok pasji do literatury drugim wypełniaczem mojego czasu jest wykonywanie ręcznie kartek okolicznościowych. Nauczyłam się tego w gimnazjum na zajęciach dodatkowych, ale jakość tamtych moich prac nie może być porównywalna z tym, co robię teraz. To zajęcie bardzo ciekawe, ale bywa też wyczerpujące. Prawie wszystkie listopadowe popołudnia poświęciłam kartkom świątecznym i byłam naprawdę szczęśliwa, kiedy mogłam w końcu od tego odpocząć. To też hobby potwornie drogie, bo wszystkie papiery i wykrojniki swoje kosztują, ale przyjemność z wykonania czegoś ładnego daje największą satysfakcję.
Zainteresowanych tym tematem odsyłam do mojego drugiego bloga: https://handmadeforyou.wordpress.com/

8. Nie oglądam filmów
No dobra, że nie oglądam, to może przesada, ale z pewnością oglądam ich bardzo niewiele. Spowodowane jest to ograniczoną ilością czasu, a w zestawieniu wieczór z filmem czy z książką, zawsze wygrywa książka.

9. Nie lubię okazywać swoich uczuć
Często płaczę nad zakończeniami filmów czy książek, ale nigdy w towarzystwie. Kiedy idę z kimś do kina na wzruszający film zawsze obawiam się tego, że puszczą mi emocje i się popłaczę. Podobnie mam z książką – mimo że łzy cisną mi się do oczu staram się za wszelką cenę je powstrzymać, aby tylko nie pokazać, że jakaś fikcyjna historia wywarła na mnie aż takie wrażenie. Bo niestety, przyznaję się bez bicia, jestem bardzo wrażliwa i nazbyt często zdarza mi się płakać nad błahymi i głupimi sprawami. A to przecież bardzo źle, bo jeżeli ma się miękkie serce, to trzeba mieć twardy tyłek, a takiego mi brakuje.
Przy okazji tego tematu zdradzę Wam, że pod koniec „Małego życia” niestety nie wytrzymałam i wybuchłam ogromnym płaczem przy rodzinie. Do dziś dziwią się, że książka aż tak potrafi wpłynąć na człowieka.

10. Zbyt szybko się angażuję
To już ostatnia ciekawostka i chyba najbardziej osobista z wszystkich, które Wam tutaj przedstawiłam. Miewam tak, że angażuję się w różne sprawy z całego serca i poświęcam temu ogrom czasu i emocji. Często niepotrzebnie, bo zdarza się, że pod koniec nic z tego nie wychodzi, a ja z tego wszystkiego, co w daną sprawę włożyłam, nie mam ostatecznie nic. Podobnie mam z ludźmi – to zawsze ja staram się o utrzymanie kontaktu, nawet jeżeli wiem, że nie warto. Staram się zawsze być otwarta, miła i pomocna. Często przejmuję się problemami innych, chociaż przecież swoich mam wystarczająco. Zbyt szybko okazuję też zaufanie, pozwalając drugiej osobie zanadto wkroczyć w moje życie. To, jak się domyślacie, ma swoje skutki – niestety mało pozytywne.
Na szczęście powoli uczę się dystansu, a nawet uczyniłam już ku temu pierwszy krok.

I tym oto pozytywnym akcentem dobrnęliśmy do końca. Wymyślenie tych 10 faktów było nie lada wyzwaniem! Nie miałam pojęcia, że zestawienie zainteresowań z marzeniami i uczuciami okaże się takie trudne – i za to właśnie chcę podziękować Ewelinie, która zmusiła mnie do wyjścia poza swoją „strefę komfortu” i przyznania się do tych rzeczy, które niekoniecznie dobrze o mnie świadczą.
A teraz czas na nominacje – sama z chęcią dowiedziałabym się czegoś zaskakującego o:
Kamilu z bloga Nieortdoksyjny, bo to niezwykle ciekawy z chłopak z nieprzeciętnymi zainteresowaniami,
Dianie z Bardziej lubię książki, bo uwielbiam czytać jej recenzje i podziwiać jej zdjęcia, a w przyszłości mam nadzieję ją poznać,
Rudej Wstążce, bo chociaż jej blog nie jest blogiem czytelniczym, jego autorka bardzo mnie intryguje.
Mam nadzieję, że weźmiecie udział w zabawie i zaspokoicie moją ciekawość!

Groteskowa księga czwarta „Mojej walki” Karla Ovego Knausgårda pozostawiła mnie z mnóstwem wątpliwości i pytań, dotyczących twórczości Norwega. W czwartym tomie zderzały się jakby ze sobą dwa światy: z jednej strony Karl Ove jako nauczyciel – troskliwy i delikatny, z drugiej strony desperacko próbujący stać się mężczyzną, usiłujący stracić w końcu swoje dziewictwo. Wrażliwość i młodzieńcza nieśmiałość, tak bardzo charakterystyczna, jeżeli chodzi o sercowe sprawy, ale też pewna pierwotność, czy może nawet dzikość w próbie zaspokojenia swojego pragnienia. Naiwny chłopak bez pamięci zakochany, którego cieszy najdrobniejszy gest i najbardziej błahe spojrzenie ze strony ukochanej i głupiec, awanturnik, narcyz. Dwa oblicza „Mojej walki” i dwa oblicza Karla Ovego. I tak bez ustanku – od pierwszej części, aż do ostatniej, szóstej. Niby czytanie książki, a przecież odczucia są identyczne, jakby się z pisarzem przebywało sam na sam w salonie z widokiem na norweskie fiordy, albo jeszcze lepiej: przy kieliszku wódki w jakimś ciemnym, zadymionym klubie. Kłócę się z Knausgårdem bez przerwy i co chwilę jestem na niego obrażona – ot, choćby po skończeniu czwartej części, kiedy poczułam się spoliczkowana po przeczytaniu ostatniego zdania – ale na koniec i tak wychodzimy z klubu razem, mówimy sobie „do widzenia” i mimo że tego po sobie nie pokazuję, czekam, aż w końcu znowu się umówimy. Bo nawet jeżeli momentami Knausgårda nie potrafię znieść, nie jestem w stanie dotrzymać mu tempa, nawet jeżeli czasem się z niego śmieję albo mnie obrzydza, to i tak ciągle jest mi go mało. Po tym wszystkim i tak czuję niedosyt.

Ale nie łudźcie się – w „piątce” Knausgård po raz kolejny wodzi nas za nos. Bierze w podróż dookoła swojego życia i mówi: jestem gburem, samolubem, egocentrykiem, awanturnikiem, a do tego nie mam za grosz pokory. Jestem obrzydliwy, za dużo piję, czasem ćpam i wcale mi na tobie nie zależy. Jedziemy dalej, czy wysiadasz na tym przystanku? Może rozsądniej byłoby wysiąść, ale przecież i tak jedziemy. To trochę jak strzał w kolano, bo jeżeli nie zrezygnujemy z tej podróży od razu, to później już nie będzie na to okazji. Knausgård nam na to nie pozwoli.

Tym razem cofamy się w czasie o dwadzieścia lat z hakiem, do Bergen, gdzie po powrocie z północy Norwegii, młody Karl Ove zaczyna studia. Najpierw uczy się w Akademii Sztuki Pisania, sam stawia pierwsze kroki zarówno w świecie realnym, jak i tym literackim. Chce zostać pisarzem, a więc próbuje zanurzyć się w tym kulturalnym świecie – zgrywa dekadenckiego pięknoducha, gardzi drobnomieszczańską mentalnością, bawi się w intelektualistę, szasta pieniędzmi z kredytu studenckiego, pije na umór, urządza sceny (bo przecież pić nie potrafi) i co rusz pakuje się w jakieś tarapaty. Po takich hulankach, jakie sobie urządza rzuca w Yngvego szklanką, kilkakrotnie jest upomniany przez policję, a w końcu nawet ląduje w areszcie. Targają nim emocje i uczucia, wiele czuje i mnóstwa rzeczy żałuje, ale często okazuje się, że jest już za późno. W przerwach między imprezami próbuje pisać, ale z biegiem czasu idzie mu coraz gorzej – chociaż sam jest przekonany o wielkości swojej prozy, nauczyciele uważają, że większość jego zdań to „kalki”, a całość jest miałka i sztampowa. Ale Knausgård jest zadufany w sobie, przekonany o swojej wyższości, dlatego gra ignoranta, którego słowa wybitnych pisarzy i pracowników naukowych nic nie obchodzą, chociaż w rzeczywistości łzy cisną mu się do oczu, jak za każdym razem, gdy usłyszy jakąś uwagę pod swoim adresem.
A jednak się nie poddaje, przepełnia go energia i chęć – do życia, do nauki, do świata – tak przecież do niego niepodobna. Cieszy go pierwsze własne mieszkanie, Akademia, literatura, pisarstwo, gra w zespole i Ingvild – bo jest też, trzeba dodać, zabójczo zakochany. Zakochuje się zresztą trzy razy – zawsze inaczej i zawsze mocniej, dogłębniej, a jego związki kończą się w coraz bardziej dramatycznych okolicznościach. Pierwszą dziewczynę sprzed nosa sprzątnął mu brat, pozostałą dwójkę stracił na własne życzenie. Wszystkie inne ziemskie sprawy – jak rodzina, przyjaciele, praca czy wykształcenie – które dla normalnych ludzi byłyby punktem odniesienia – przykrywa mu myśl o debiucie. Bo debiutują wszyscy: Kjartanowi się w końcu udało, Espen też już coś wydał, a nawet Tore o 4 lata od niego młodszy i z 16 odmowami na koncie. Wszyscy, tylko nie on… Sukces jednak wcale nie smakuje tak słodko, bo kiedy w końcu udało mu się spełnić swoje marzenie i wydać powieść, jego życie osobiste legło w gruzach…

Część piąta „Mojej walki” nie jest niczym, czego byśmy nie znali już z części poprzednich – to przecież ci sami bohaterowie, ta sama główna postać, identyczne problemy, a nawet po raz kolejny nawiązanie do wątku ojca, zdawałoby się, że już wyczerpanego – ale wciąż wciąga i oddziałuje z ogromną siłą. Powiem więcej: wciąga w taki sposób, że czytelnik nie jest w stanie się od Knausgårda oderwać!
Zanim zasiadłam do lektury dowiedziałam się, że bohater jest bardziej irytujący, niż w poprzednich częściach, więc możecie sobie wyobrazić moją reakcję po tym, jak potraktował swoją „czwórkę”, mającą przecież taki potencjał! W miarę czytania odkryłam jednak, że to właśnie „piątka”, z tym bezczelnym gówniarzem jako bohaterem, daje mi najwięcej satysfakcji z wszystkich poprzednich części, a po skończeniu jej jestem zdania, że to zdecydowanie najlepszy tom „Mojej walki”.

 Karl Ove Knausgard przy pracy. Circa 1989. | fot. writersatwork.pfauth.com

Knausgård w tej części jest w moim wieku, a więc targają nim też problemy podobne do moich – studiuje, jakoś zalicza kolokwia, ciągnie go do wiedzy, na okrągło czyta, nie rusza się bez książki, jest recenzentem, zakochuje się i odkochuje, czuje bardzo dużo, ale czasem czuje okropną pustkę i nicość wewnątrz siebie. Popełnia błędy, wszystko niszczy, a nie zawsze naprawia, żałuje, robi głupoty, płacze na przemian i się śmieje. Chce pisać, tworzyć literaturę, a jednocześnie czuje się gorszy, bo jest w stanie tylko ją oceniać, nic od siebie do niej nie dodając.
W piątym tomie „Mojej walki” czuć takiego ducha młodzieńczej wolności, przekonania o tym, że świat na nas czeka, że leży u naszych stóp, że młodość jest wieczna, że miłość jest wieczna, że życie się nie kończy. A przecież to wszystko – te myśli i poglądy – stykają się i z wejściem w dorosłość już na dobre, czyli małżeństwo, i z rozpadem związku (przecież niejednego), i ze śmiercią, po której tutaj na ziemi nie ma już nic, po której trzeba się tylko nauczyć życia bez tej osoby, tak jak kiedyś ktoś będzie się uczył życia bez nas. To te kontrasty – bezgraniczne szczęście i myśli o samobójstwie, a nawet okaleczanie się, pewność siebie, a strach przed odrzuceniem, młodość i witalność Karla Ovego, a starość i niedołężność dziadków, życie i jego koniec – są siłą tej powieści. Jest też tutaj swoista równowaga i harmonia, wszystko ma swój początek i rozwiązanie, a młody Karl Ove doskonale radzi sobie ze światem zarówno wewnętrznym, jak i zewnętrznym, z intelektem, jak i z uczuciami – chociaż z różnymi tego skutkami.
Po raz kolejny Knausgård wraca do wątku ojca, nieodzownego elementu tego cyklu, ale, o dziwo, powtarza dokładną scenę pogrzebu, łącznie z towarzyszącym temu sprzątaniem domu babci. To oczywiście zabieg celowy, w którym autor trochę wodzi nas za nos. Wykorzystując tak przecież naładowane emocjonalnie wątki z poprzednich części próbuje stworzyć kolejny tom jeszcze mocniejszym i bardziej oddziałującym na czytelnika. Swoistej grze poddaje nas też, mówiąc o swojej twórczości – te nieustanne i bezowocne próby stworzenia jakiegoś opowiadania albo powieści w końcu spełzły na niczym, bo zamiast absolutnej literackiej fikcji autor posłużył się wątkami autobiograficznymi. Zadajemy więc sobie pytanie: czy Knausgård rzeczywiście umie pisać, czy tylko „Moja walka”, napisana zresztą bardziej przez życie niż przez niego samego, mu się udała?

„Moja walka 5” to lektura, w której niczego mi nie brakuje. To proza tak samo szczera, frustrująca, ale porywająca, jak poprzednie tomy. Po skończeniu jej najpierw ogarnęła mnie ogromna fascynacja tym, co wyszło spod pióra Norwega – mnogość wątków i ich doskonałe połączenie, różne stany emocjonalne, którym podlegał bohater i które od razu przechodziły na moją osobę, prostota stylu i jeszcze bardziej prowokacyjne kreowanie swojej osoby – wywarły na mnie tak ogromne wrażenie, że przez pierwsze kilka minut nie potrafiłam zebrać myśli, nie byłam w stanie książki ocenić, wiedziałam tylko, że to jest dobre i że na to ze strony Knausgårda czekałam. Potem poczułam ogromną ulgę, że to jednak rzecz o wiele lepsza niż „czwórka” i że wszystkie moje obawy były zbędne. Ale na samym końcu odczułam ogromny smutek, bo zrozumiałam, że to przedostatni tom i naprawdę nie potrafiłam sobie wyobrazić wieczorów, podczas których nie będę już czekać na Knausgårda.
To naprawdę dobra i wielka literatura.

„Nie planowałam pisać kryminału, ale już na początku podróży okazało się, że mój bohater jest w niebezpieczeństwie” – mówi Anna Janowska, autorka książki „Monsun przychodzi dwa razy” w wywiadzie dla wp.pl.
Z pewnością zastanawiacie się o kogo chodzi? Gdybym nie miała tej przewagi nad Wami, że zdążyłam już książkę przeczytać, to też bym się zastanawiała. Nie łatwo jest zgadnąć, bowiem pomimo iż nasz bohater jest bardzo charakterystyczny i specyficzny, pomimo że znacie go, a nawet wykorzystujecie na co dzień, to historia jego jest tak zawiła, skomplikowana i długa, że na pewno jako pierwszy nie przyszedłby Wam na myśl. A mowa o… pieprzu! Tak jest, nie przesłyszeliście się! Anna Janowska za śladem ziarnka pieprzu udała się w podróż przez Oman, Zanzibar i Indie.

Podróż – dodajmy do tego – nie byle jaką, bo bogatą nie tylko w doświadczenie i przygodę, ale różnorodne aromaty. Ale o tym za chwilkę, najpierw o pieprzu.
Używamy go niemalże każdego dnia, ale czy widzieliście, że przysmakiem rzymskiego cesarza Nerona była kanapka z miodem, suto posypana pieprzem? Coś nam się kojarzy, że za tą (ale przecież nie tylko) przyprawą Europejczycy udawali się w podróże. Skoro mowa o podróżnikach, to na myśl od razu przychodzi nam Kolumb, który pomylił Amerykę z Indiami i Vasco da Gama, który okrzyknięty został „wielkim” i „bohaterem”, chociaż niewielu wie, że w jego indyjskiej misji nie wszystko poszło tak, jak powinno. Jego podróż ochrzczona „ósmą krucjatą” była fatalna w skutkach dla tubylców, a całość można podsumować krótką maksymą „przybyłem, odkryłem, obraziłem”.
Anna Janowska w ślad za pieprzem udaje się na plantacje, gdzie zielone ziarenka dojrzewają w towarzystwie herbaty i kawy, na giełdy pieprzowe, które w Indiach już dogorywają, bo głównym monopolistą w uprawie stał się Wietnam, a zaraz po nim Brazylia, na bazary, a nawet do domów tamtejszych kobiet, aby poznać sekret, jaki skrywa w sobie ta aromatyczna przyprawa.
Początek jest dokładnie taki, jaki sobie założyła – poznaje historię i specyfikę pieprzu, ale zaledwie parę chwil później w oczy rzucają jej się inne przyprawy – takie jak goździki, kardamon, cynamon, imbir, kadzidło czy choćby algi morskie. Obserwuje, słucha, próbuje, a nawet poddaje się temu, co obce. Odkrywa sekrety domowego spa, skóry gładkiej jak jedwab, a także duchowego oczyszczenia w ajurwedzie, a wszędzie tam prowadzi ją zapach i smak przypraw.

Anna Janowska pokazuje, że nawet drobne ziarenko pieprzu – dla wielu przecież niezauważalne – może kryć w sobie niesamowitą historię, ba!, nawet pretekst do podróży. Rozmawiając z tubylcami, spędzając z nimi wiele godzin na poznaniu natury odkrywa, że nawet pieprz – tak silny przecież w smaku – podległy jest cyklowi natury i monsunom, które ustanawiają tam pory roku. Książka „Monsun przychodzi dwa razy” to nie tylko morze opowieści, ale bardzo klimatyczna i ciepła historiao tym, jak nasze kultury – azjatycka, arabska i europejska – przenikają się nawzajem. To garść przepięknych, bardzo prawdziwych opowieści ludzi, które roztaczają przed nami kolejne smaki i zapachy.
To opowieść tak żywa, że wydaje się, jakbyśmy sami brali w niej udział.

Kiedy przy okazji tegorocznej Literackiej Nagrody Nobla spekulowało się, że to Haruki Murakami może zostać jej laureatem postanowiłam, że – przed czy po werdykcie – zapoznam się bliżej z jego prozą. Wcześniej miałam w rękach tylko „Na południe od granicy, na zachód od słońca” i pamiętam ogromny niesmak, który towarzyszył mi po skończeniu lektury. Książeczka to niewielkich rozmiarów, więc przeczytałam ją szybko, ale przez cały ten czas liczyłam, że coś mnie w tej powieści porwie, coś mnie urzeknie, chociaż jedna myśl, czy jeden dialog pomiędzy bohaterami. W końcu tyle się słyszy o tym Murakamim i co rusz jakiś znajomy jest fanem jego prozy… Niestety za pierwszym razem nie zaiskrzyło, ale przecież początki bywają trudne, dlatego nie poddawałam się i, chociaż odłożyłam w czasie perspektywę kolejnego spotkania z prozą Japończyka, obiecałam sobie sięgnąć po książkę bardziej znaną, bardziej też cenioną – słowem: bezpieczniejszą.
Wybór padł na „Norwegian wood”, nostalgiczną opowieść o miłości, osnutą muzyką Beatlesów, wolną miłością i zapachem czarnej kawy.

Nawet bez naszego udziału wszystko ułoży się tak, jak ma się ułożyć, i choćby człowiek nie wiem jak się starał, prędzej czy później ktoś zostanie zraniony. Takie jest życie.

Watanabe to normalny chłopak, zdawałoby się, że jest taki, jakich wielu: cichy, ale otwarty, zrównoważony, ale z nutą szaleństwa, odważny w czynach, choć ostrożny w uczuciach, inteligentny i sprytny, ale czasem chodzący z głową w chmurach, prosty. A jednak coś wyróżnia go spośród tej reszty – coś, przez co kobiety za nim szaleją. Chciałam się zakochać w kimś przystojniejszym, ale zakochałam się w tobie. Nic na to nie poradzę – mówi mu przy pewnej okazji Miduri. Czy pokochała go za sposób, w jaki mówił, za jego szczerość czy niezmiennie pozostawanie sobą bez względu na okoliczności? Bo rzucony w samo centrum Tokio Watanabe nie płynie wraz z nurtem wielkiego miasta, on spokojnie kroczy swoją ścieżką. Nie obchodzą go ani studenckie bójki, ani walka młodych Japończyków z państwem, z codziennością, z samymi sobą. Nie goni za pieniądzem, nie ulega pokusom. Jest po prostu sobą. Wiele czuje, ale zdarza się i tak, że nie czuje nic. Potrafi cieszyć się życiem, ale wielokrotnie też cierpi i z tym swoim bólem idzie przez świat, bo wie, że tak trzeba.
Watanabe jest też melancholijny i takimi ludźmi się otacza, dlatego w życiu codziennym często towarzyszy mu smutek i… śmierć. Wszystko, świat w którym żyje, wydaje się takie, jakie powinno być. Jednak pod tą grubą warstwą ochronnego płaszcza znajdują się uczucia, którego skrywa w sobie każdy – czasem bardzo piękne i głębokie, czasem przynoszące jedynie ból i smutek. Miłość zdaje się być tu jedynym lekarstwem, ale też zgubą bohaterów – zupełnie tak, jak w prawdziwym życiu.

Powiedz sobie, że życie to pudełko czekoladek. (…) W pudełku są różne czekoladki, jedne się lubi, inne mniej. Najpierw zjada się te ulubione i zostają tylko te, za którymi się nie przepada. Zawsze tak myślę, kiedy jest mi ciężko. Jeżeli teraz się z tym uporam, potem będzie łatwiej. Życie jest jak pudełko czekoladek.

Nie potrafię zdefiniować jasno swoich uczuć, co do tej książki. Po rozczarowaniu związanym z „Na południe od granicy, na zachód od słońca” miałam nadzieję, że „Norwegian wood” potwierdzi moje obiekcje co do prozy Japończyka, albo je przekreśli, rysując w mojej głowie zupełnie nowy pogląd na twórczość Murakamiego. A jednak stało się tak, że z jednej strony to dla mnie powieść bardzo piękna i delikatna, wrażliwa i prawdziwa, traktująca o relacjach między ludźmi w sposób taki, w jaki one naprawdę wyglądają, o miłości, której nie trzeba definiować ani wyjaśniać, która po prostu jest, z drugiej strony mnóstwo tu erotyki, odważnych momentów, tej wolnej hippisowskiej miłości, wręcz ocierania się jakieś niewytyczone granice przyzwoitości. Nie wiem, czy to mój brak przyzwyczajenia do tak odważnej prozy, która za pomocą bardzo sugestywnych obrazów zmusza nas, abyśmy sami coś poczuli, czy dziewczęca naiwność, ale wielokrotnie byłam zniesmaczona i jawnie zadziwiona… A jednak kiedy teraz piszę o „Norwegian wood”, to myślę o całej tej delikatności Naoke, o ciszy Reiko i odporności Watanabiego i nie potrafię oprzeć się wrażeniu, że ta książka jakoś na mnie wpłynęła, poruszyła mnie – kto wie – może nawet coś we mnie zmieniła?
Murakamiemu nie mówię „nie”, z pewnością jeszcze się spotkamy, choć na jak długo, nie jestem w stanie powiedzieć.

“Dlaczego nie pisze się o drapieżnym państwie, które stało się głównym ciemięzcą obywatela? Dlaczego nikt nie pisze o pysze i bezkarności urzędników państwowych? O zdemoralizowanym systemie sprawiedliwości? O bankach, które robią z ludzi niewolników? O wszechobecnej biedzie? Dlaczego?…
O  kondycji polskiej literatury, siedzeniu na tyłku, wyjątkowych dedykacjach, uczuciach podczas pisania i Związku Literatów Polskich. Zapraszam na rozmowę ze Zbigniewem Niedźwieckim Raviczem.

– Na samym początku naszej rozmowy, muszę przyznać, że kiedy dostałam w prezencie urodzinowym Pana książkę, nie miałam pojęcia jaką tematykę w swoich powieściach Pan porusza. Był mi Pan, jako autor, kompletnie nieznany. Miłym zaskoczeniem była dedykacja wewnątrz książki, tyle tylko, że nie potrafię jej do dziś odszyfrować! Co Pan na to?

ZNR: Jeśli Pani nie potrafi tego odszyfrować, to mamy kłopot! Mam taki charakter pisma, że często sam nie wiem, co napisałem. Zdarza się, że muszę prosić, aby ktoś mi przeczytał to, co nabazgroliłem. Ma to jednak pewną zaletę – jestem nie do podrobienia!

– W takich chwilach możemy się cieszyć, że dziś rzadko spisuje się powieść ręcznie, bo wiele byśmy stracili! Ma Pan rację, jest Pan nie do podrobienia – i nie mówię tutaj bynajmniej o stylu pisma. Skąd Pana zainteresowanie problemami społecznymi i przemocą, tematami poruszanymi w „Grzechu przemilczenia”?

ZNR: Odpowiem pani słowami, które są w powieści: „Nie można spojrzeć krzywdzie w oczy i spokojnie zasnąć”. To jest wystarczająca motywacja. Ta książka to mój wkład w walce o to, by każde dziecko miało takie dzieciństwo, na jakie zasługuje – czyli szczęśliwe. Poza tym jeśli pisarz nie jest blisko tego, co ludzi boli, to jego książki prędzej czy później osiągną rekordy powodzenia na składach makulatury.

– W „Grzechu przemilczenia” zaniepokoił mnie szczególnie jeden opis – sytuacja, w której ojciec próbował ciężarówką przejechać swojego syna. Pozwolę sobie przytoczyć tutaj fragment:

Środkiem jezdni biegł chłopiec a tuż za nim, za jego plecami sunęła ogromna ciężarówka. Samochód gwałtownie zahamował przed biegnącym, uderzając zderzakiem w plecy chłopczyka. Darek przewrócił się na ziemię, lecz poderwawszy się na nogi, znów puścił się do przodu. Ciężarówka dopędziła go jednak; nastąpił ten sam zgrzyt hamulców i dzieciak leżał twarzą wzdłuż jezdni. Kolejne natarcie nie było już tak precyzyjne. Samochód wyhamował dopiero nad dzieckiem. Darek od pasa w dół znalazł się pod maską pojazdu. (…) Przez parę kolejnych sekund dzieciak nie podnosił się z jezdni. (…) Ciężarówka ogłuszająco zawyła nad głową przerażonego malca, gdy usiłował wygramolić się spod maski. (…) Po kilku metrach zderzak po raz kolejny trafia go w plecy. Darek potyka się i upada, usiłując biec na czworakach. (…)

Czy właśnie takiej krzywdzie spojrzał Pan w oczy? Muszę przyznać, że historia jak ta, opisana powyżej, jest dla mnie kompletną abstrakcją – nadto szokuje swą brutalnością…

ZNR: To, co pani przytoczyła zdarzyło się naprawdę w połowie lat siedemdziesiątych, w okolicach Wrocławia. Żyją jeszcze ludzie, którzy to widzieli i mogą poświadczyć.
A jeśli chodzi o zarzut „naginania”, to proszę się kiedyś wybrać do jakiegoś bidula i posłuchać, co o przemocy w rodzinie opowiadają dzieci, które jej doświadczyły. Szybko się pani wyzbędzie wątpliwości.

– Czy pisanie tak emocjonalnych książek to łatwe zadanie, czy może przeżywa je Pan tak samo mocno, jak Pana czytelnicy? Ja, kończąc „Grzech przemilczenia” zalałam się łzami, ciekawa jestem, jak Pan…

ZNR: Pisząc, przeżywam te same uczucia, co czytelnik. Do niektórych scen z „Grzechu przemilczenia” podchodziłem wiele razy. Więc jednego może być pani pewna: tam, gdzie pani płakała, je też płakałem, a tam gdzie się pani śmiała, ja również się śmiałem. Proszę pamiętać, że ta książka jest przede wszystkim książką o ludzkiej godności, a nie o przemocy. Przemoc jest tylko tłem, które momentami towarzyszy akcji. Ta książka opowiada także o gorącej namiętności, zawiera ciekawe wątki filozoficzne, a poza tym jest w niej pełno humoru…

–  No właśnie, pojawiają się tam takie złote myśli jak na przykład ta, że to nie kobieta jest piękna, piękna jest tylko jej młodość. Miłość Ramony i Miłosza jest wyjątkowa, bardzo silna i dojrzała, pomimo iż bohaterowie to nastolatkowie. Tak, jak sam Pan wspomina, pełno w tej książce humoru, a i postaci są charakterystyczne. Jak tworzy Pan swoje historie? Zaczyna Pan od tła, czy może właśnie od bohaterów?

ZNR: Różnie z tym bywa. Najbardziej lubię historie, które tworzy życie. Opowiem to na przykładzie. Kiedyś spotkałem pewną panią, która powiedziała do mnie w ten sposób: „Kupię pana książkę, ale pod warunkiem, że napisze mi pan jakąś wyjątkową dedykację”. Pani była bardzo atrakcyjna, ale towarzyszył jej pan, więc na wszelki wypadek upewniłem się: „W porządku, tylko nie wiem, co pani mężczyzna na to?”. On chciał chyba pokazać, że nie jest zazdrosny, bo powiedział coś takiego: „Pisz pan, co pan chcesz. Mnie tam wszystko jedno”. „O! – pomyślałem sobie – nie wiesz człowieku, jak ryzykujesz”. Napisałem dedykację (tym razem bardzo starannie), odeszli. Pani przeczytała, obejrzała się, uśmiechnęła zalotnie. Wykonała przy tym taki gest, jakby chciała powiedzieć: szkoda, że nie jestem sama. Panu natomiast odpaliły emocje, wyrwał jej tę książkę z ręki, wrócił do mnie i oświadczył z wojowniczym nastawieniem: „Gdybym sam tego nie chciał, skończyłoby się to inaczej!”. „Trudno, chciał pan” – odparłem, wzruszając ramionami. – „Nie moja wina”.

– A co Pan jej napisał?

ZNR: Napisałem, że „gdybym był czarodziejem, zamieniłbym jej usta w krwistoczerwoną róże i pieścił się nią od rana do wieczora”. I właśnie te słowa weszły do „Grzechu przemilczenia”, a niewykluczone, że zdarzenie, które przytoczyłem, stanie się jednym z epizodów w jakiejś książce. Wyjawiłem Pani tylko jeden ze sposobów, w jaki tworzę opowiadania. Stosuję jeszcze parę innych „sztuczek”, ale to może na przyszłość…

– No to rzeczywiście sprawił jej Pan pamiątkę na długie lata! Muszę przyznać, że ma Pan odwagę… Odważnie i nietypowo promuje Pan też swoje książki. „Grzech przemilczenia” trafił do mnie dlatego, że w październiku 2015 roku promował go Pan na rybnickim rynku, bezpośrednio zachęcając do kupna książki. Zazwyczaj uważa się, że po napisaniu powieści pisarz oddaje swoje dzieło w zaufane ręce wydawcy i obserwuje, w jakim tempie jego dziecko rośnie i czy jest lubiane wśród kolegów, Pan natomiast do czytania zachęca sam, wychodząc do ludzi, rozmawiając z nimi. Dlaczego?

ZNR: Wańkowicz nazwał wydawnictwa „punktami skupu kultury”. Sporo w tym prawdy. Wydawcy podchodzą do sztuki jak do towaru, komercyjnie – byleby sprzedać i zarobić. Mnie aż tak bardzo na tym nie zależy. Pisanie to dla mnie pasja. A poza tym aż tak bardzo nie zabiegam o popularność. Dzięki temu jestem wolny i niezależny. Nie muszę pełzać w imię tak zwanej poprawności – czyli starego łajna w nowym opakowaniu. Mogę pisać to, co naprawdę myślę. Na przykład, że „polski wymiar sprawiedliwości to prezerwatywa – wiadomo, kto sobie ją nakłada, na co i w jakim celu”. To dla mnie bardzo ważne, gdyż uzależnienie dla pisarza jest tym samym, czym ucięcie języka dla mówcy!

– Doskonale wiem, o co Panu chodzi – bezpośredni kontakt i rozmowa ze swoim czytelnikiem to uczucie, którego nie zastąpi choćby największa ilość sprzedanych egzemplarzy. Muszę jednak przyznać, że nieco nie rozumiem Pana zarzutów. Przecież dziś każdy pisze to, na co ma ochotę – wielu jest współczesnych autorów, którzy, tak jak Pan, bez obaw wyrażają w książkach swoje myśli. Skąd te zarzuty?

ZNR: Jeśli tak jest, to dlaczego nie ma powieściopisarzy, którzy podejmowaliby bolączki, jakie rzeczywiście trapią zwykłych Polaków? Na przykład dlaczego nie pisze się o drapieżnym państwie, które stało się głównym ciemięzcą obywatela? Dlaczego nikt nie pisze o pysze i bezkarności urzędników państwowych? O zdemoralizowanym systemie sprawiedliwości? O bankach, które robią z ludzi niewolników? O wszechobecnej biedzie? Dlaczego?… Chętnie pani odpowiem na te pytania: WSZYSTKO TO ZAPEWNE CZYNI SIĘ, ŻEBY NIE URĄGAĆ WOLNOŚCI SŁOWA!

 – Z tego, co wiem, nie łatwo jest wyżyć z pisania. Dlaczego Pan został pisarzem?

ZNR: Na pewno nie po to, żeby być bogatym! Choć czasem spotykam ludzi, którzy wyobrażają sobie, że napiszą bestseller i będą z tego żyli na Wyspach Hula-Hula. Jedna z definicji słowa „pisarz” brzmi podobno: „płatny przewodnik po ruinach własnych złudzeń”. Ale ja nie mam takich złudzeń. Piszę głównie dlatego, żeby doświadczyć w wyobraźni tego, czego życie poskąpiło mi w realu. A to pomaga mi spojrzeć na rzeczywistość w sposób odkrywczy.

– Jest Pan Sekretarzem Dolnośląskiego Związku Literatów Polskich… jak rozpoczęła się Pana działalność w Związku i na czym ona polega?

ZNR: Związek Literatów Polskich, to instytucja z tradycjami sięgającymi czasów Stefana Żeromskiego. Aby być członkiem tego związku, trzeba spełniać określone wymagania. W przypadku prozaików powinno się mieć w swoim dorobku przynajmniej dwie wydane książki i przedstawić je do oceny komisji kwalifikacyjnej. Wówczas zbiera się to gremium i wydaje opinie na temat poziomu artystycznego nadesłanych prac. W ten oto sposób trafiłem do ZLP.
A czym się zajmuję jako sekretarz?… No, jak sama nazwa mówi, strzeżeniem sekretów! Więc… ani słowa więcej!…

– W swojej twórczości sięga Pan do różnych tematów… W jaki sposób doszło do Pana zainteresowania się historią księżnej Daisy? Zainteresowania tak ogromnego – dodajmy – że postanowił Pan napisać o niej książkę, a więc poświęcić jej jakąś część swojego życia…
ZNR: Zaczęło się od sztuki teatralnej, a ściślej rzecz biorąc monodramu, który powstał z inspiracji Fundacji Daisy von Pless z Książa. Sejmik Dolnego Śląska ogłosił, że rok 2013 będzie rokiem księżnej pszczyńskiej i mnie zaproponowano napisanie sztuki. Jej premiera miała miejsce w Szczawnie Zdroju, na deskach teatru należącego kiedyś do rodziny Hochbergów. Z konieczności więc musiałem poznać dokładnie bohaterkę. No i złapałem bakcyla! Już wcześniej myślałem, żeby napisać powieść historyczną lub biograficzną, ale nie miałem tematu. A tu proszę, temat sam przyszedł do mnie, dwornie dygnął i spytał: „Czy mogę?”. Więc jakże tu było odmówić?

– Wiem, że monodram jest bardzo trudną formą teatralną. Jak Pan sobie poradził z tym, żeby przykuć uwagę czytelnika?

ZNR: Wymyśliłem sobie, że to będzie wyglądać tak: staruszka spotyka siebie jako młodą kobietę. O czym będą ze sobą rozmawiać? W lustrze pojawia się staruszka, a przed lustrem gra dziewczyna. Rozmawiają ze sobą, dyskutują, spierają się, a nawet kłócą. Dzięki temu monodram grany przez jedną aktorkę cały czas jest dialogiem. Poszczególne sceny opowiadają o najważniejszych wydarzeniach z życia Daisy von Pless. A na koniec jest zaskakująca puenta. Dzięki takiemu zabiegowi widzowie nawet nie zauważyli, kiedy upłynęła godzina. Chyba nikogo nie zanudziłem, bo słyszałem, jak niektórzy mówili: „Dobre, tylko krótkie!”. I to był dla mnie komplement…

 – Czy mógłby pan coś powiedzieć o książce „Błękitna tożsamość” i jej bohaterce?

ZNR: Książka jest zbudowana na podobnej zasadzie co sztuka. Różnica polega jedynie na tym, że w powieści staruszka z rozdziału na rozdział robi się coraz młodsza, a młoda kobieta się starzeje. W końcu panie zmieniają się miejscami i jedna patrzy na życie z punktu widzenia drugiej. Oczywiście w książce mogę opowiedzieć wiele szczegółów, które w sztuce z konieczności musiałem pominąć. Dotyczy to zwłaszcza romantycznych wątków z życia Daisy von Pless. Zresztą księżna pszczyńska była wyjątkowo barwną postacią. Niewiele brakowało, a w 1916 roku zostałaby królową Polski. Już choćby z tego względu warto ją poznać. Poza tym była to kobieta z klasą i, co bardzo cenię u ludzi, miała wyjątkowe poczucie humoru.

– Nad czym będzie Pan pracował później? Czy ma Pan już w głowie jakąś myśl, która zainspiruje Pana do powstania nowej książki? A może uda się Pan na zasłużone wakacje?

ZNR: Na razie jestem skupiony nad książką „Błękitna tożsamość”. Pracuję nad drugą częścią. Ta powieść jest bardzo wymagająca ze względu na tło i specyficzne zwyczaje arystokracji tamtych czasów. Ale mam także wiele zapytań od czytelników, które dotyczą drugiej części „Przypadków małżeńskich”. Równolegle z pracą nad powieścią, piszę także kolejne opowiadania z tego cyklu – zwłaszcza, że mam przy tym taki sam ubaw, jak ci, którzy to czytają…

– Jestem ciekawa, jak wygląda Pana dzień – czy ma Pan jakieś pisarskie przyzwyczajenia, rytuały?

ZNR: Mam takie jedno przyzwyczajenie. Polega ono na tym, że sporą część dnia spędzam na tyłku – szkoda tylko, iż wyłącznie na własnym…

– Chciałabym też zapytać o ulubioną z napisanych przez Pana książek – czy jest taka, którą ceni Pan szczególnymi względami? A może kocha Pan wszystkie po równo?

ZNR: Trudne pytanie… To tak, jakby zapytać rodziców, które dziecko najbardziej kochają. Ale gdybym miał zabrać na bezludną wyspę tylko jedną ze swoich książek, byłyby to „Przypadki małżeńskie”. Lubię się śmiać, a tam można się śmiać na każdej stronie. No, chyba, że napiszę coś jeszcze bardziej zabawnego. Kto wie? To całkiem możliwe…

– A jakie książki czyta Pan w wolnym czasie (o ile oczywiście wolny czas się Panu przydarzy)? Woli Pan papier czy książkę elektroniczną? Klasykę czy współczesność? Może ma Pan jakiś pisarski wzór, za którym Pan podąża?

ZNR: Oczywiście wolę papier. Ale to dlatego, że nie umiem czytać książek tak, jak to robi większość ludzi. Ktoś mi powiedział, że książka wychodzi z moich rąk, jak kobieta po całonocnym, dzikim seksie – ledwo się trzyma na nogach, ale jest szczęśliwa! Bo w istocie, nie czytam, tylko studiuję. Dlatego moje egzemplarze są pokreślone, pomazane i opisane z każdej możliwej strony. Zdarza się, że wyrywam z nich kartki i noszę po kieszeniach, żeby komuś przeczytać. Jak Pani widzi, nie szanuję książek, ale proszę mi wierzyć – każda z tych, które tak źle potraktowałem, marzy o tym, żeby znów trafić w moje ręce. A jeśli chodzi o autorów… nie mam wybranych. Dzielę książki na dobre i złe – to jest dla mnie probierz. Lubię pisarzy rosyjskich, ale “zachodnia” literatura również ma w swoich szeregach gigantów – i to często nie tych, którzy byli honorowani prestiżowymi nagrodami.

– I tym ostatnim pytaniem skończmy tę przemiłą rozmowę. Dziękuję Panu bardzo za wszystkie szczere odpowiedzi!

Zbigniew Niedźwiecki Ravicz – polski pisarz, dramaturg, autor piosenek. Zadebiutował serią książek FacSimile, która ukazywała się w latach 2004 – 2006. Następnie w 2012 roku spod jego pióra wyszła kontynuacja tej pracy, czyli Sugestie słowa i Groteski słowa. Jego najpopularniejsza powieścią jest Grzech przemilczenia, który porusza problemy o charakterze społeczno-obyczajowym. Obecnie pisarz pracuje nad drugą częścią książki pt. Daisy – błękitna tożsamość, poświęconego księżnej Daisy z Książa.