Z twórczością Magdaleny Tulli zetknęłam się po raz pierwszy podczas lektury „Włoskich Szpilek”. Bardzo długo, bo ponad rok, zwlekałam z przeczytaniem „Szumu”, bo chociaż „Włoskie szpilki” zrobiły na mnie ogromne wrażenie, to nie aż takie, abym od razu miała zamiar przeczytać wszystko, co spod pióra autorki wyszło. Dzisiaj żałuję, że tak długo zwlekałam, bo „Szum” okazuje się być nie tylko inny – inne jest w nim spojrzenie na świat małej Tulli – ale przede wszystkim lepszy, o wiele lepszy.

Magdalena Tulli w „Szumie” znów powraca do lat dzieciństwa i okresu dorastania. Znów pojawiają się znane z „Włoskich szpilek” samotne wędrówki po mieście i przejażdżki autobusem, odrzucenie ze strony rówieśników i presja nauczycieli, porażki i trudy dorastania w społeczeństwie, które całkowicie nie akceptuje inności, a co bardziej – bycia gorszym. Brudne ubrania, pusty wielokrotnie żołądek i puste miejsce w szkolnej ławce, które cały czas czeka na przyjaciela.
To wszystko znamy już z „Włoskich Szpilek”, wydanych trzy lata przed „Szumem”, ale pojawiło się również coś nowego, co nie tylko uczyniło tę powieść, swoistą spowiedź autorki, dziełem innym i oryginalnym, ale na wskroś baśniowym i mrocznym.
Poza chytrym Lisem, goszczącym na tylnych kartkach zeszytów, który radzi i podpowiada dziewczynce jak zachować się w danej sytuacji, niejednokrotnie namawiając ją do „buntu” przeciwko apodyktycznej ciotce, pojawia się też świat zmarłych, który również oddziałuje na dziecko w swoisty sposób. Zastrzelony SS-man potrafi pojawić się na środku drogi, wyskoczyć zza krzaków lub czekać na nią za rogiem jakieś ulicy, zawsze o coś prosząc lub namawiając do czegoś. Te dwie postaci – zmarły i zwierzę – nadają codzienności małej dziewczynki swoisty, baśniowy wymiar. Z jednej strony pojawia się ta dobra strona, przyjaciel, który chce ją chronić, z drugiej zaś zmarły – straszydło, upiór, któremu nie do końca można zaufać, ale z którym należy się przyjaźnić, utrzymywać dobre stosunki. Rozmowy dziewczynki z Lisem i SS-manem chociaż należą tylko do świata wyobraźni, wydają się być bardziej realne niż te, które prowadziła z żywymi osobami.

Żadne zwierzę nie jest stworzone do znoszenia upokorzeń (…). Nie nastawiaj się na to, że będziesz je zawsze znosić. Zatrułabyś się na śmierć.

Obraz nieobecnej matki, byłej więźniarki Auschwitz, jest o tyle bardziej wyraźny, że wspomagany przez postać jej siostry i Onego – idealnego kuzyna. Cała ta trójka wyzbywa się jakichkolwiek emocji, jest nienagannie oschła i zimna, niezaskoczona kierunkiem, w jakim zmierza świat, ale krytyczna wobec jakichkolwiek przejawów ludzkości – odrobiny emocjonalności i formy, poza którą mała Tulli próbuje wyjść, a którą jej nadano. „Trzeba być twardym, a nie miękkim”, powtarzają, i to zdaje się być ich mottem życiowym.

Moja matka ukrywała tajemnicę, więc nie lubiła się z niczego tłumaczyć przed obcymi ludźmi. Jej tajemnicą było coś, co przeżyła i czego nie chciałaby przeżyć po raz drugi, nawet we wspomnieniach. Niestety to coś zaczepiało się o każdą z jej codziennych spraw jak kawał kolczastego drutu, nie wiadomo skąd przywleczony.

W „Szumie” prawie w ogóle nie pojawia się włoski ojciec, za to bardziej wyraźny staje się Rudy – pierwszy mąż Magdaleny Tulli i druga miłość jej życia. To on wyciąga ją z tego nasiąkniętego obojętnością środowiska i pozwala stworzyć normalną rodzinę, dom dla dzieci, o którym niegdyś sama marzyła.

„Szum” to powieść o trudzie dojrzewania w rodzinie naznaczonej klęską II wojny światowej. To opowieść o dziewczynce, która przez swój dziecięcy świat musi iść niezmiennie sama lub chociaż ze swoimi wyimaginowanymi przyjaciółmi, która w świat dojrzewania i dorosłych też musi wkraczać sama, bo wokół niej nie ma żadnej ręki, która pomogłaby przekroczyć próg. Dlatego niejednokrotnie się potyka i upada, ale te porażki dają jej naukę na przyszłość.
Jakże się rozczarowałam, czytając opinie na temat tej książki w Internecie – wiele gorzkich słów padło pod adresem Magdaleny Tulli, ale co więcej, zarzucali jej szczęście, którego niejedno dziecko mogłoby pozazdrościć. Ja rozumiem, że każdy na swój sposób przeżywa nieszczęśliwe dzieciństwo i w ogóle dzieciństwo, ale nie nam pozostaje oceniać, kto czuł się bardziej nieszczęśliwy i w jakiej sytuacji. Dreszcze mnie ogarniały, kiedy podczas lektury boleśnie uświadamiałam sobie, że to wszystko działo się naprawdę – to wieczne strofowanie ciotki, wszechogarniająca samotność, samowola, cierpienie i upokorzenie. Jak można zarzucić Tulli, że była szczęśliwa, bo nie dość, że chodziła gdzie chciała (notabene będąc w pierwszych klasach podstawówki) i robiła co chciała, przeżyła dwie miłostki, to jeszcze ma dwójkę szczęśliwych dzieci? Chyba tego nie zrozumiem…
To kawałek bardzo dobrej, ale jakże bolesnej prozy. Czasem nużącej, jak słusznie już zauważono, ale czy nasze życie nie składa się z wielu nużących momentów?
A czym jest właściwie sam tytułowy „szum”? To wszystko, to nasze życie.

-Mam mnóstwo pracy… Właściwie wszystko tu jest takie samo jak tam, tylko bez tego szumu. Bez niego łatwiej rozumiem.
-Co rozumiesz?
-Wszystko – odpowiedziała miękko.
Życie nazwała szumem! Lecz jeśli tak, czym miało być ‘wszystko’?

Czerwiec to zbliżające się lato. A jeżeli lato, to i wakacje… A wakacje mówią nam tylko o jednym – długich dniach i wieczorach spędzonych na czytaniu! Warto więc się zaopatrzyć w ciekawe powieści, które umilą nam upalne dni. Spójrzcie, co pojawi się w księgarniach na dniach, wybrałam dla Was 6 ciekawych pozycji, które udało mi się namierzyć. Zapraszam do lektury:

1. „Cień góry” Gregory’ego Davida Robertsa to długo oczekiwana kontynuacja “Shantaram” – brawurowej powieści inspirowanej prawdziwymi wydarzeniami, która stała się światową legendą.
Strach jest jak wilk na łańcuchu. Staje się groźny dopiero, gdy go uwolnisz. Smutek ulatuje w otchłani zapomnienia. Gniew można zabić uśmiechem. Tylko nadzieja wiecznie trwa…
Minęły dwa lata od dramatycznych wydarzeń opisanych w Shantaram. Lin stracił dwie najważniejsze osoby w życiu – przewodnika duchowego Kadirbaja i miłość życia, Karlę, która została poślubiona przez hinduskiego potentata medialnego. Po kolejnej szmuglerskiej akcji wraca do Bombaju, który zmienił się nie do poznania – za bardzo i za szybko.
Wielu jego przyjaciół ruszyło w dalszą drogę, nowi przywódcy mafijnej siatki prześcigają się w coraz brutalniejszych interesach, a osławiony święty człowiek kwestionuje wszystko, czego Lin nauczył się o życiu i miłości. Teraz musi znaleźć swoje miejsce w mieście zła, które żyje według zupełnie nowych zasad. Nie może opuścić Miasta Wysp – Karla i fatalna obietnica, którą kiedyś złożył, nie pozwolą mu na to.
Wydawnictwo: Marginesy
Data premiery: 2 czerwca 2016 r.
Cena: 47,90 zł

2. „Łaskun” Katarzyny Puzyńskiej czyli szósty tom sagi kryminalnej o policjantach z Lipowa.
W domu pewnego bezrobotnego sędziego policja odkrywa makabryczną inscenizację. Sprawca stworzył postać składającą się z rozczłonkowanych zwłok prawnika i nieznanej kobiety. Wkrótce okazuje się, że na miejscu zbrodni znajduje się dowód obciążający aspiranta Daniela Podgórskiego. Odkrycie tożsamości drugiej ofiary tylko pogarsza sytuację policjanta.
Czyżby to Daniel był mordercą? A może to ktoś z komendy chce go wrobić w podwójne zabójstwo? Ale skoro Podgórski jest niewinny, to dlaczego ucieka?
Wydawnictwo: Prószyński i S-ka
Data premiery: 7 czerwca 2016
Cena: 38 zł

3. „Miejsce na ziemi” Umi Sinha to pełna emocji i imponująca rozmachem opowieść o miłości i stracie, tożsamości i przynależności.
Dwunastoletnia Lila Langdon jest świadkiem rodzinnej tragedii – przy zaproszonych na wystawną kolację gościach jej matka wręcza ojcu prezent: ręcznie tkany, misternie wykonany obrus. Dziewczynka nie widzi, co dokładnie się na nim znajduje, ale efekt jest porażający – goście uciekają w popłochu, a ojciec zamyka się w swoim gabinecie, gdzie popełnia samobójstwo.
Ta tragedia kładzie kres jej dzieciństwu w Indiach i zmusza do wyjazdu do Sussex do ciotecznej babki Wilhelminy. Tu Lila postanawia rozwikłać rodzinną zagadkę – listy pisane przez babkę mieszkającą w Indiach, a także dzienniki jej ojca układają się w mroczną historię rodziny. Historię o miłości, namiętności, szaleństwie, zemście, konfliktach klasowych, ale przede wszystkim o poszukiwaniu swojego miejsca na ziemi.
Wydawnictwo: Marginesy
Data premiery: 15 czerwca 2016
Cena: 37,90 zł

4. Fani Karla Ovego Knausgarda będą zachwyceni, bo do ich rąk trafi „Moja Walka 4”!
Karl Ove ma osiemnaście lat. Właśnie przeprowadza się na norweską prowincję, aby tam pracować jako nauczyciel. Zajęcie to ma nie przysparzać mu nadmiaru obowiązków, a jednocześnie podreperować stan finansów. Wszystko po to, by aspirujący prozaik mógł się w pełni skupić na pisaniu. Proste? Tak mogłoby się wydawać.
Życie młodego Knausgårda w małej, odizolowanej od świata rybackiej wiosce szybko zostaje jednak zdominowane przez seksualność. Im dłuższe i ciemniejsze są noce, tym mroczniejsze staje się też życie chłopaka. Usilne próby realizacji erotycznych pragnień przeradzają się bowiem w dokumentne porażki.
Wydawnictwo: Literackie
Data premiery: 16 czerwca 2016
Cena: 44,90 zł

5. Ciekawy eksperyment literacki – dokończona przez polskie czytelniczki powieść Leopolda Tyrmanda – „Wędrówki i myśli porucznika Stukułki”.
Chwila, w której poznajemy Jana Franciszka Stukułkę, porucznika służby czynnej 305 pułku piechoty, jest cząstką drugiego dnia wojny, kiedy to Polska stała się początkowo natchnieniem świata, później zaś, pod koniec — nieodzownym elementem popularnej gry pt. „co mam zrobić z tym fantem, który trzymam w ręku?” Podążamy za porucznikiem Stukułką drogami kampanii wrześniowej, a następnie stajemy się świadkami jego działalności konspiracyjnej, dzięki której podróżujemy po okupowanej Polsce, od Warszawy przez Kraków, Wilno… Jak zwykle u Tyrmanda opowieść pełna jest celnych obserwacji , anegdot i opowiastek romansowych. Jak zwykle też dostrzegamy w nich fragmenty jego biografii. Historia opowiedziana przez Tyrmanda kończy się decyzją bohatera, by wyjechać do Niemiec.
Autorki zwycięskiego tekstu zdecydowały się jednak zawrócić bohatera w całkiem przeciwnym kierunku. Wszak przypadek był zawsze tym, co kierowało Stukułką.
Wydawnictwo: MG
Data premiery: 17 czerwca 2016
Cena: 44,90 zł

6. Dalsze dzieje dwóch rodów, których historie zapoczątkował “Wieczorny wiatr”.
Choć pierwsza wojna dobiegła końca, czasy wcale nie stały się spokojniejsze. Krach na Wall Street wstrząsa codziennym życiem, we Włoszech do władzy dochodzi Mussolini, a w Niemczech coraz większą władzę zyskuje Hitler. Tacy jak Hugo, Darwin, Marks, Freud, a niebawem również Picasso są zwiastunami nowych czasów. Te już nadchodzą.
Cztery siostry i czterej bracia, wplątani w wir historii, przemierzają międzywojenną Europę i Amerykę. Aureliano zostaje mianowany ambasadorem Argentyny w Anglii. Brian wybiera życie w głębokiej Szkocji. Vanessa, ku wielkiemu zaniepokojeniu wujka Churchilla, wiąże się z Rudolfem Hessem. Pandora wikła się w kolejne romanse, a Jessicą zachwyca się Hemingway. Każdy z bohaterów odciska swoje piętno na historii i na każdym z nim historia odciska swoje. Wszystkimi targają emocje.
Wydawnictwo: Marginesy
Data premiery: 22 czerwca 2016 r.
Cena: 37,90 zł

Spodobało Wam się coś z moich propozycji? A może jest coś innego, na co polujecie? Pochwalcie się w komentarzach!

*Wszystkie teksty zapowiedzi pochodzą ze strony wydawnictw.

Piłka nożna – szaleństwo. Najpopularniejszy sport na całym globie, nieustannie porywający do kibicowania całe rzesze ludności. Chyba nie znaleźlibyśmy takiego, który by chociaż raz nie kibicował jakieś drużynie (no bo przecież reprezentacji kibicować musi!) albo sam nie kopał piłki z kolegami… Już za dwa tygodnie cała Europa zastygnie na moment, usiądzie przed ekranami swoich teleodbiorników i będzie trzymać kciuki, krzyżować palce, zaciskać pięści, krzyczeć, śmiać się, płakać – no mówię Wam, szaleństwo! A to wszystko z powodu jedenastu graczy, próbujących wkopać piłkę do siatki… Aż strach pomyśleć jak wyglądała piłka nożna te ponad 90 lat temu, kiedy kibice mogli cieszyć swoje oczy grą Kłapząbów…

Skoro już mowa o tych jedenastu Kłapząbach, to przejdźmy w końcu do rzeczy. Opowiem Wam, jak było i skąd wokół tej książki tyle zamieszania:

Stary Kłapząb, biedny rolnik z Bukwiczek Dolnych miał jedenastu synów. Natura obdarzyła go w, można powiedzieć, nadmiarze, bo jak prawdziwy mężczyzna nie spłodził jednego, ale jedenastu synów! No a jak jedenastu, to wiadomo z czym każdemu mężczyźnie kojarzy się ta liczba… piłka nożna! No właśnie, na ten sam pomysł wpadł Kłapząb – czemu by nie założyć drużyny piłkarskiej? Jak pomyślał, tak zrobił. Sprzedał kozę, kupił bramki, postawił je na łące obok domu, zrobił tabliczkę z nazwą klubu i wziął się do dzieła – zaczął synów trenować. Ale co to były za treningi! Kłapząbowie musieli wstawać codziennie o piątej rano, biegać sześć kilometrów, a dopiero po tej rozgrzewce dostawali śniadanie. Tak jest – rozgrzewce – bo poza samym biegiem czekały ich jeszcze inne ćwiczenia:

…uczył ich więc przyjmowania górnych piłek i ich gaszenia, podań, zwodów, strzałów z miejsca i w biegu, po dryblingu i z pierwszej piłki, wrzutek, przewrotek, dryblingu, gry głową, rzutów karnych, rożnych i autowych, odbiorów, przyjęć na klatkę piersiową, gry w trójkącie w środku pola lub między łącznikiem, skrzydłowym i pomocnikiem, podań na skrzydła, wyprowadzania kontr oraz bronienia się przed nimi, długich wykopów, celnych strzałów, gry kombinacyjnej, wybiegania na pozycję, robinsonad, podkręcania, strzałów fałszem, unikania spalonego, przeskakiwania nad nogami przeciwnika, podłączania się obrońców do ataku, strzałów szpicem, prostym podbiciem, kolankiem, kostką, piętą.

Sporo tego, prawda? No właśnie. Ale co to takiego dla Kłapząbów?
Kiedy ojciec uznał, że synowie są gotowi, zapisał swoją drużynę do rozgrywek trzeciej ligi. Szybko jednak okazało się, że Kłapząbowie tam nie pasują i musieli się przenieść do ligi… drugiej! W pierwszym meczu wygrali bowiem aż 39:0! Niesamowici, nie sądzicie? Ale to jeszcze nie wszystko! Również i drużyny z drugiej, aż w końcu z pierwszej ligi roznieśli, a kiedy udali się na europejskie tournée, to dopiero zasmakowali czym jest prawdziwy football! Wygrywali wszystkie mecze, jakie dane im było zagrać, do tego stopnia nawet, że sam król Anglii powierzył Kłapząbowi swojego syna, aby ten szkolił się u boku najlepszej drużyny świata. Ale po Anglii i wielkiej euforii z odniesionego tam zwycięstwa przyszedł czas na Barcelonę, a cwani Barcelończycy już knuli, jak tu Kłapząbów pokonać:

– Panowie – zabrał głos prezes – jestem naprawdę wzruszony, gdy widzę wasz szlachetny zapał do zapewnienia zwycięstwa naszym klubowym barwom! Ale nie jest to takie oczywiste, jak się wam wydaje. Gdybyśmy skasowali ich wszystkich, nie strzelilibyśmy ani jednego gola!
– Dlaczego? Jak to? Założymy się? Zobaczymy! – krzyczała cała drużyna.
– Panowie, bardzo bym chciał, ale naprawdę nie strzelilibyśmy żadnego gola!
– A dlaczego nie?
– Bo cały czas bylibyśmy na spalonym!

Jednak nie z takimi stary Kłapząb miał do czynienia. Słynna Barca okazała się nie stanowić dla chwały Kłapząbów najmniejszego zagrożenia.

Pewnie wydaje Wam się, że to wszystko jest dość surrealistyczne, bo przecież passa zwycięstw nie może trwać długo, a w życiu nie przez cały czas jest z górki… Nie martwcie się, już na kolejnych stronach zaczną się problemy, które do dziś trapią sport: pieniądze to nagroda, czy cel? Jak zmotywować do walki, gdy przegrywa się w meczu o wszystko? Jak odnaleźć w sobie tę radość, która była na początku? I przede wszystkim: iść dalej, czy stanąć w miejscu i odpocząć?

„Jedenastka Kłapząba” to niesamowita bajka nie tylko dla dzieci. Wydawana regularnie od 1922 roku opowiada o tym, że ZAWSZE warto grać fair play, również poza boiskiem. Uczy tolerancji, ciężkiej pracy, sumienności, wytrwałości i dźwigania ciężaru swoich marzeń na plecach. Wiele w niej uśmiechu, ale mnóstwo też życiowej mądrości, która szczególnie tym młodym przyda się najbardziej. Kłapząbowie, którzy ostatecznie stracili tylko jedną bramkę i podczas całej swojej kariery nie zdobyli ani jednej żółtej kartki (nie wspominając już o czerwonej) uczą nas, że trzeba wiedzieć co jest naszym celem i kiedy powiedzieć sobie „dosyć”. Jedenastu zwykłych, prostych chłopaków wydaje się być idealną gromadą dla młodszego lub starszego chłopca dla którego największą miłością jest piłka nożna, a wartością – spełnianie marzeń.
Wrażliwa, zabawna i mądra – polecam wszystkim.

Kiedy rok temu sięgnęłam po książki Jaume Cabré nie sądziłam, że kiedykolwiek uda mi się autora spotkać i zdobyć jego podpis na książce. Oczywiście marzyłam o tym skrycie, ale nie widziałam na to szans, dlatego starałam się w swoich planach i celach nie wybiegać za daleko… Upajałam się „Wyznaję”, „Głosami Pamano” czy „Jaśnie Panem”, słowem i opowieścią Cabré, ale na tym mogłam poprzestać. No, pozostawało mi ewentualne czekanie na kolejną przetłumaczoną powieść autora.

A jednak marzenia czasem się spełniają… kiedy dowiedziałam się, że Jaume Cabré będzie na Empikowym Apostrofie 20 maja – czyli w piątek, kiedy mam całkowicie wolny od pracy i nauki dzień – postanowiłam pojechać. Właściwie nie cieszyłam się z tego wyjazdu aż do momentu, kiedy wsiadłam w pociąg jadący do Katowic (z Katowic jechałam do Warszawy), bo ciągle bałam się, że coś się nie uda. Sądziłam, że jeżeli będę za bardzo podekscytowana tym spotkaniem, moje marzenie wyśliźnie mi się z rąk niczym ryba i wskoczy do czyjegoś innego stawu. Ale koniec końców, udało się!

Do teatru Powszechnego udałam się chwilę po zakończeniu spotkania z Łukaszem Orbitowskim (o którym przeczytacie TU). Na miejscu byłam jakieś pół godziny przed czasem – celowo. Nie chciałam siedzieć w ostatnim rzędzie, chciałam być jak najbliżej sceny, żeby dobrze słyszeć i widzieć jednego z moich ulubionych pisarzy. Spotkanie poprowadził Michał Nogaś – Dziennikarz Programu 3 Polskiego Radia, prowadzący audycję „Z Najwyższej Półki”, w której rozmawia o literaturze, razem z Ewą Wysocką, tłumaczką, autorką niedawno wydanej książki „Barcelona. Stolica Polski”, korespondentką Polskiego radia w Barcelonie. Co to było za spotkanie! Dotychczas uczestniczyłam w 3, 4 razem z Łukaszem Orbitowskim, spotkaniach i żaden – podkreślam – żaden prowadzący nie był tak świetny w swojej roli!

Spotkanie zaczęło się od rozbrajającego „Dzień dobry”, które padło z ust samego autora! Później zadano Cabré pytanie o Katalonię – jakie są charakterystyczne cechy Katalończyków i dlaczego nazywają ich Polakami? Już przy tej pierwszej kwestii śmiechu było niemało, a po przebrnięciu przez to pierwsze pytanie Cabré śmiał się nieustannie! Trzy razy próbował odpowiedzieć na pytanie Michała i trzy razy zapominał o czym ono było – to popatrzył na okładkę „Cienia Eunucha” i zapomniał, to w próbie odpowiadania stracił wątek. Kiedy w końcu zapamiętał pytanie uświadomił sobie, że nie potrafi na nie odpowiedzieć. Za to Polakom Katalończycy zawdzięczają programy telewizyjne – Polonia i Cracovia, w których politycy pokazywani są w krzywym zwierciadle, a od czasu do czasu pojawia się w nich nawet król. Co więcej, programy te kończą się polskim napisem KONIEC. Poza tym dla Hiszpanów Katalończycy mówią dziwnym, niezrozumiałym językiem, stąd wzięło się ich przezwisko. Ale oni podchodzą do tego z dystansem – z czegoś, co miało stanowić obrazę stworzyli zaletę, atrybut i obnoszą się tym z dumą.

Kolejna kwestia, którą poruszył Michał Nogaś łączyła się bezpośrednio z poprzednim tematem. Czy obecnie w 2016 roku, kiedy sytuacja polityczna się już zmieniła, Katalończycy dalej się boją, dalej przeżywają taki strach, jaki towarzyszył im podczas terroru generała Franco? Cabré opowiadał o swojej młodości, którą piętnował ciągły strach. Jako dziecko nie mógł mówić swoim językiem, zabronione było czytanie katalońskiej literatury. Od czasu do czasu spotykali się w niektórych domach by czytać dzieła katalońskich pisarzy, ale i to było ryzykiem. Nie wiedziało się kto jest wrogiem, a kto przyjacielem. Lata jego młodości były naznaczone terrorem generała Franco. Obecnie jest już inaczej, Katalończycy mają siłę, aby walczyć o autonomię, mają ku temu warunki. Są zdecydowani w swoich dążeniach, ale byłoby zbyt pięknie, gdyby na tej drodze ku wolności nie napotkali ani jednej przeszkody…

„Żyjemy w kraju formalnie demokratycznym. Nasza konstytucja, która jest nie do ruszenia, jest stworzona przez działaczy Franco, przez ludzi, którzy czuli jego oddech na swoich plecach”.

Teraz, spacerując po ulicy, Katalończyk nie odczuwa już strachu przed pierwszym lepszym napotkanym obcym, ale jednocześnie jest świadomy, że w każdej chwili sytuacja może się odmienić. Tak samo jest z piłką nożną…

„Młodzi ludzie, oglądając Barcę, która wygrywa 3:0, 4:0, 6:0, są szczęśliwi. Ja wręcz przeciwnie, ja cierpię okropnie! Mówię sobie: coś jest ze mną nie tak, oni wygrywają, a ja się nie cieszę? Ale ja dorastałem w czasach, kiedy Barcelona dochodziła do finału, ale zawsze go przegrywała. Dorastałem w czasach porażek. Dopiero później przyszedł Cruijff, Pep Guardiola, którzy odmienili piłkę, ale we mnie jest wciąż ta obawa, że to jest zbyt piękne, że coś może pójść nie tak…”

Nawiązując do wypowiedzi Jaume Cabré o piłce nożnej jeden z uczestników spotkania spytał go, dlaczego nie pisze o footballu? W jego powieściach pojawia się Katalonia, która jest dla niego ogromnie ważna, pojawiają się znajome mu miejsca, jego bohaterowie przedstawiają jego rozterki, jest w końcu i muzyka, jego niespełniona pasja, dlaczego zatem nie ma piłki nożnej, czy to zbyt intymne? „Możliwe” – odpowiedział Cabré, śmiejąc się.
A dwaj ulubieni piłkarze Barcy z ostatnich 10 lat? Xabi Hernandez i Busquets – powiedział bez namysłu.

Cabré opowiedział też sporo o procesie tworzenia powieści przez niego – jak to wszystko wygląda?

„Traktuję czytelnika jako człowieka inteligentnego. Pozwalam mu samemu odkrywać moją powieść. Między bohaterami nie może być takiego dialogu: Moja kuzynka Iwona właśnie przyjechała z Warszawy, bo wtedy czytelnik dowiaduje się, że po pierwsze, mamy kuzynkę, po drugie, nazywa się Iwona, po trzecie, przyjechała z Warszawy. Wtedy nie masz już czytelnikowi nic do powiedzenia, wszystkie informacje mu przekazałeś. On powinien się sam domyślić, że Iwona przyjechała z Warszawy, wspaniale by było, gdyby gdzieś w środku powieści wpadł na trop, że narrator i Iwona są kuzynostwem.”

Co mi się niezmiernie podobało, było to, że Cabré do zilustrowania nam pewnych sytuacji posługiwał się polskimi okolicznościami – tudzież miastem Warszawą i kuzynką Iwoną. Równie dobrze mógł mówić w kontekście Hiszpanii, ale jak widać to nas postawił na piedestale, robiąc nam przysługę. Wiele opowiadał o procesie tworzenia powieści przez siebie – pozostawia szerokie pole dla czytelnika, który sam powinien wszystkiego dowiadywać się z książki. Słuchając jego wywody Michał Nogaś zapytał żartobliwie na której stronie zwykle czytelnik dowiaduje się o imieniu głównego bohatera? Zwykle na dwieście siedemdziesiątej trzeciej – odpowiedział z uśmiechem autor.
„Pomyślcie Państwo, co by to było, gdyby Jaume Cabré przerabiał „Ulissesa” Joyce’a” – zażartował jeszcze raz prowadzący, na co cała sala odpowiedziała śmiechem.

Cabré nigdy nie tworzy żadnych konspektów i rozpisek swoich powieści. Nie planuje o czym będą rozdziały i ile ich będzie. Jego historie same się tworzą – tak było np. z „Wyznaję”.

„Gdybyśmy chcieli streścić o czym jest „Wyznaję”, powiedzielibyśmy, że to powieść o skrzypcach. Tymczasem skrzypce pojawiają się dopiero w połowie książki.”

„Wyznaję” zaczęło się od historii pewnego średniowiecznego mnicha, ale pisarz uznał, że nie jest w stanie zbudować całej książki na podstawie tej postaci. Wymyślił więc motyw skrzypiec, a do nich idealnie pasował mu młody chłopiec z ciężkim dzieciństwem. Po drodze, w czasie pisania pojawiła się także druga wojna światowa i inne czasy, które w powieści się stykają.

Skąd wzięła się w jego powieściach muzyka? Bo przecież w każdej jego książce, łącznie z tą najnowszą, pojawia się jakiś muzyczny motyw.

„Tak naprawdę piszę, bo jestem sfrustrowanym muzykiem. Gdybyśmy się spotkali po jakimś koncercie – zwrócił się do Michała Nogasia – i zapytałbym Pana, co Pan robi w życiu, z pewnością odpowiedziałby Pan: jestem pianistą, ale tak naprawdę chciałbym być pisarzem, ja odpowiadam w ten sam sposób – piszę, bo nie umiem tańczyć, ani grać na żadnym instrumencie”

Na pytanie, czy jego powieści są symfonią Cabré postanowił zrobić eksperyment. Opowiedział, że każdy koncert zaczyna się od nut do re mi fa so la si do, a kończy do si la so fa mi re do, co ma być przypomnieniem początkowej melodii. Idąc tym tokiem rozumowania, również i powieść powinna zachowywać się tam samo – ostatnie zdanie powinno przypominać to pierwsze. Razem z Ewą Wysocką Jaume Cabré przeczytał pierwsze i ostatnie zdanie z „Cienia Eunucha” i okazało się, że ta książka naprawdę jest zbudowana jak symfonia. Niesamowite!
Katalończyk początek swojej książki zawsze tworzy na końcu, tak jest mu najwygodniej. Pisanie nie sprawia mu jednak przyjemności – pisze, bo nie potrafi przestać tego robić, ale żona nie raz słyszała go krzyczącego podczas pisania. Jaume Cabré opowiedział też o sytuacji, kiedy podczas spotkania autorskiego dwóch czytelników przyniosło mu konspekt, rozpiskę do „Wyznaję”, dzięki której nie gubili się w tej wielowątkowej opowieści. Jak zareagował na ich pomysł? „Dlaczego nie przynieśliście mi tego, kiedy zaczynałem pisać?!”
A jak doszło do tego, że pisze? Za każdym razem kiedy kończył czytać jakąś naprawdę dobrą książkę czuł, że nie ma co dalej robić, nie ma co czytać, nad czym myśleć, postanowił więc kontynuować historie opowiedziane przez innych autorów. Zaczął opisywać poranek – wschodzące słońce, rozbijające się kwiaty, ćwierkające ptaki, ciężkie kroki zmęczonego mężczyzny, świeży, deszczowy zapach, aż w końcu pomyślał, że chciałby to robić częściej – więc zaczął pisać.

Czy pisania da się nauczyć? To pytanie z kolei padło z ust jednej z jego czytelniczek. I co sądzi o szkołach kreatywnego pisania? Autor jako wieloletni wykładowca uniwersytecki odpowiedział, że jego zdaniem pisania i dobrego warsztatu można się nauczyć, ale co innego ze staniem się pisarzem – bo tego nie nauczy cię nikt, ani ty sam się nie nauczysz. Zaletą takich szkół jest to, że z ludzi, którzy pisarzami nie zostaną, stworzy się dobrych czytelników – a to przecież bardzo ważne.

Na koniec zdradził jeszcze, że obecnie nie pracuje nad powieścią, ale zbiorem opowiadań – niektóre z nich napisał już dawno, teraz zamierza je wydać.

Wkrótce spotkanie dobiegło końca. Zapewne omawiane było jeszcze coś, o czym tutaj nie wspomniałam, ale o ile notowałam na Orbitowskim (tak, postanowiłam notować, żeby niczego nie zapomnieć), tak na Cabré totalnie przepadłam – w atmosferze, w jego słowach, w jego opowieściach. Chciałam słuchać i nie stracić ani jednej cennej chwili bo wiedziałam, że być może to jedyna okazja, że może już nie będę miała szansy go spotkać. Więc słuchałam.
Po spotkaniu, które autor skwitował uroczym „Dziękuję!” odbyło się podpisywanie książek przez autora. Zabrałam do Warszawy ze sobą tylko „Wyznaję”, bo nie chciałam zbyt wiele dźwigać. Dzisiaj żałuję – mogłam zebrać podpisy na wszystkich czterech powieściach autora… Z drugiej strony Pan Nogaś wspomniał o tym, że pisarz jest na nogach cały dzień i aby go nie przemęczać, więc może dobrze zrobiłam?
Po zakończeniu spotkania skierowałam się w kierunku Dworca, skąd pociągiem pojechałam do domu.
Marzenie spełnione.

Na Warszawskich Targach Książki miało mnie w ogóle nie być – studiuję zaocznie, więc perspektywa weekendu spędzonego w Warszawie była nie do przyjęcia. Zawsze pozostawał jeszcze piątek, ale sam plan Targów był bardziej interesujący w sobotę czy w niedzielę. Jednak wydarzyło się coś, co spowodowało, że zrobiłam naprawdę wiele, aby jednak na jeden dzień w stolicy zawitać…
Wszystko zaczęło się właściwie ponad rok temu, kiedy zaczęłam blogować – pierwszą zrecenzowaną przeze mnie książką było „Wyznaję” katalońskiego pisarza Jaume Cabré. Zakochałam się w tej książce po uszy, absolutnie przepadłam. Przez kolejne miesiące sięgnęłam po następne wydane przez Marginesy książki Cabré i utwierdziłam się tylko w przekonaniu, że to pisarz z najwyższej półki, który czaruje słowem, wodzi czytelnika za nos, bawi się nim, a z literaturą robi coś, czego jeszcze nigdy nie spotkałam. Wkrótce Cabré zawitał na liście moich ulubionych autorów… Kiedy dowiedziałam się więc, że pisarz będzie w piątek w Warszawie, na organizowanym przez Empik Apostrofie, nie mogłam nie pojechać!
Tak się szczęśliwie składało, że o 16:00 na Targach odbyło się też spotkanie z Łukaszem Orbitowskim, którego nie mogłam sobie odpuścić. Ale po kolei!

O podróży pisać Wam nie będę, bo była jak każda inna podróż pociągiem – momentami nużąca (momenty te przespałam), chwilami interesująca (kłótnie w komunikacji miejskiej i pretensje pasażerów są naprawdę wciągające – jak dobry kryminał!). Do Warszawy dotarłam po dwunastej, kilka godzin później znalazłam się na Stadionie Narodowym, oczywiście odbyło się nie bez problemów w dotarciu tam, ale dobrzy ludzie zawsze służą pomocą.
Na początku chciałam kupić „Wigilijne Psy”, ostatnio wydaną przez SQN książkę Orbitowskiego. Naprawdę zamierzałam zaopatrzyć się w tylko jedną książkę, ale kiedy dotarłam na ich stoisko, okazało się, że można mieć 3 książki, płacąc przy tym za 2… Wahałam się długo, przeglądałam te książki, chwytałam, odkładałam, czytałam, krążyłam tam i z powrotem, aż w końcu wyszłam z trzema powieściami Orbitowskiego – „Wigilijnymi Psami”, „Szczęśliwą Ziemią” i „Zapiskami Nosorożca”. Zakupu pomógł mi dokonać bardzo miły pan, który przemawiał do mnie trafnymi argumentami:
– Jak się Pani nie spodoba, to da Pani komuś w prezencie…
– Ale ja nie oddają swoich książek…
– No to nie ma szans, na pewno się spodobają!
– Hm… – zastanawiałam się
– Zawsze może Pani zapłacić za wszystkie trzy i będzie po problemie…
– No dobra, biorę!

A kiedy w końcu zakupu dokonałam i wyszłam szczęśliwa, okrążyłam stadion jeszcze z pięćdziesiąt razy, zatrzymując się gdzieniegdzie i przeglądając co wydawnictwa oferują. Z półek wołali do mnie pełnym błagania głosem m.in. „Beatlesi” i „Krivoklat”, ale nie ugięłam się. Czy dobrze, sama nie wiem, mam wątpliwości… W końcu książek nigdy za mało!

O 16:00 odbyło się spotkanie z Łukaszem Orbitowskim, a właściwie to miało się odbyć, bo przez poprzednią grupę trochę się opóźniło… Sam autor się niecierpliwił, ale w końcu weszliśmy do sali i mogliśmy poważnie porozmawiać o literaturze (oczywiście żartuję z tą powagą ).

Spotkanie zostało zorganizowane dzięki Fundacji Miasto Słów, a prowadziła je członkini tejże fundacji i profesor Uniwersytetu Toruńskiego – Marlena Cyzman. Na samym początku padło pytanie, czy autor nie czuje się wkurzony tym, że „Inna Dusza” zbiera same pochwały, jest najbardziej rozpoznawalną książką autora i właściwie tylko z nią się go kojarzy – pytanie to oczywiście miało związek z nominacją „Innej Duszy” do Literackiej Nagrody Nike. Autor odpowiedział, że wkurzony się nie czuje, ale bardziej rozczarowany. W końcu napisał już kilka „książeczek”, a wszyscy tylko kierują swoje myśli ku „Innej Duszy”. Przyznał, że miał kiedyś ambicje napisania wielkiej powieści, ale już się ich wyzbył, skoro czytelnicy uważają, że „Inna Dusza” jest tą jego wielką książką.

„Teraz będę pisał książki, jakie sam mam ochotę napisać, bez żadnej ambicji bycia wielkim autorem.”

Jedna z czytelniczek zabrała wtedy głos oznajmiając, że gdyby nie „Inna Dusza” nie poznałaby się z twórczością Łukasza. Autor nie zaprzeczył, powiedział, że cieszy się, że wiele osób właśnie ta książka zachęciła do sięgnięcia po jego inne pozycje, ale sam osobiście nie uważa, żeby był to jego największy literacki sukces. Orbitowski wyznał również, że z powodu tej książki rodzina ofiar Balickiego miała do niego liczne pretensje, jakoby ich pokrzywdził, ale spodziewał się podobnej sytuacji.
Pisarz opowiedział też o swojej nowej książce, która będzie nosić tytuł „Exodus”. Będzie to powieść drogi – o ucieczce, poszukiwaniu, odnajdywaniu siebie. Zapytano Łukasza, czy nie czuje, że temat jest już wyeksploatowany dostatecznie, by znów podobnym motywem, jakim jest podróż, kierować się w swojej książce. Zaprzeczył, za malowniczy przykład podał Wergiliusza, który nie oglądał się na twórczość Homera.

„Moje książki zawsze mają jakiś znak inności. A kiedy zajmujesz się sztuką, nie ma co oglądać się na innych.”

Trudność w napisaniu tej nowej powieści, jak zdradził, leży w tym, że dotychczas zawsze pisał o miejscach, które znał, w których był, które w jakiś sposób zbadał. Tym razem akcja książki, jako że jest to powieść drogi, dzieje się w kilku miejscach – między innymi Berlinie, Paryżu czy gdzieś w Grecji. Orbitowski przyznał, że nieźle się wkopał – będzie musiał teraz w jakiś sposób te miejsca poznać, czy podróżą, czy samym zgłębieniem wiedzy o nich. Zdradził też, że w „Exodusie”, pośród tych zaplanowanych 21 rozdziałów, swoje miejsce znajdą też fragmenty poświęcone uchodźcom. Czy nie boi się pisać na tak drażliwy temat obecnie? Absolutnie nie, w ogóle go to nie obchodzi. Czuje się wolny, bo może pisać to co chce, jego książki mogą być przeciętne, ale będą takie, jakie on chce napisać.
Jeden z uczestników spotkania zapytał Łukasza Orbitowskiego jak doszło do tego, że został prowadzącym programu „Dezerterzy”, na co złożyło się kilka minut ciekawej historii. Wszystko stało się właściwie przez przypadek, Łukasz nie brał tej propozycji na poważnie, po czym rzeczywiście – udało mu się zostać prezenterem tego programu. Traktuje to jako świetną przygodę i coś nowego. Prowadząca spotkanie zauważyła, że Łukasz w telewizji jest dokładnie taki sam, jak na żywo – nie zmienia sposobu mówienia, ubiera się tak samo, jest naturalny i szczery i, co najważniejsze, pozwala mówić swoim gościom, nie wchodząc im w zdanie. Z tego wątku wywiązała się dyskusja o poziomie prowadzenia programów telewizyjnych – Orbitowski zauważył, że wielu dziennikarzy skupia całą uwagę na sobie, próbując stać się gwiazdą, on, w przeciwieństwie do nich, koncentruje się na gościu, bo to jest dla niego najważniejsze.

„Bycie sobą to wartość. Ja siebie nie wymyśliłem, to nie jest kreacja.”

Następnie Marlena Cyzman zarzuciła pisarzowi, że wiele osób uważa, że on nie jest intelektualistą. Pisze książki fajne, owszem, ale nie ma w nich żadnej refleksji, ważnej myśli, powodu do przemyśleń, czy filozofii.

„Nie jestem intelektualistą, mam braki w lekturach. Oczywiście, sporo w życiu przeczytałem, ale sporo książek pominąłem. Mam zerową potrzebę polemiki… Moje książki nie mają stanowić głębokiego intelektualnego przeżycia, tam są obserwacje. Warunek dostateczny bycia moim czytelnikiem to bycie w miarę inteligentnym i w miarę wrażliwym. Totalny tępak i człowiek pozbawiony emocji nie przebrnie przez moją książkę.”

Sama odważyłam się też zapytać autora czym jest dla niego pisanie – radością, czy katorgą?

„ A skąd w ogóle pomysł, że pisanie może sprawiać jakąkolwiek radość? To jest brodzenie przez błoto, przy -4 stopniach, mżawce, wilgoci…”

A jednak Pan to robi – zauważyłam. Łukasz Orbitowski odpowiedział, że zadowalający jest efekt końcowy – czyli książka w rękach czytelnika. To właśnie dlatego warto pisać, mimo iż cały ten proces jest bardzo ciężką i męczącą pracą. Czytelnika traktuje przede wszystkim jak przyjaciela, chociaż nie spoufala się za bardzo. Na wiadomości do niego wysyłane zazwyczaj nie odpisuje, a jeżeli już to wszystkim to samo – fajnie, dzięki bardzo. Nie zdarzyło się, by ktoś zaczepił go na ulicy, zaproponował piwo… On sam też nie udostępnia swoich prywatnych informacji do wiadomości innych – nikt tak naprawdę nie wie, gdzie mieszka on lub jego syn, nie wie kto jest jego partnerką.

„Pisarz nie jest celebrytą. Pisarz to nie raper.”

Na koniec przyznał, że literatura nie jest najważniejsza, chociaż kiedyś tak uważał. Potrafiłby zrezygnować ze spotkań autorskich, ale nie potrafiłby odłożyć pisania. Pisanie to jego praca. Z drugiej strony obecności na spotkaniach autorskich nie bierze za komplement względem swego talentu, bo nikt przy zdrowych myślach, jak twierdzi, nie pofatygowałby się na spotkanie z pisarzem, którego nie lubi.
A dlaczego pisze? Uważa, że nic innego nie potrafi.

Na koniec przyszedł czas na podpisywanie książek. Kiedy na biurku, przy którym siedział Orbitowski, postawiłam trzy książki, zapytałam czy go nie zmęczę. On zaśmiał się i powiedział, że dziwi się, że chciało mi się książki dźwigać. Następnie podzieliłam się refleksją, jaka naszła mnie po przeczytaniu “Innej Duszy” i serdecznie podziękowałam za spotkanie. Pobiegłam do Teatru Powszechnego, aby posłuchać Cabré

Ogólne wrażenia? Orbitowski to nie tylko całkiem dobry pisarz, ale bardzo sympatyczny, szczery i naturalny facet. Cieszę się, że mogłam uczestniczyć w tym spotkaniu.

Philip Their w przedmowie do „Wiadomości” napisał, że szkoda mu ludzi, którzy Tove Jansson znają jedynie z Muminków, bo jeżeli poza opowieściami o trollach nie czytało się jej opowiadań, jest tak, jakby się Tove w ogóle nie znało. A przecież niemało jest ludzi, którzy nie poznali żadnych opowiadań, zawierających te klimatyczne ilustracje Helsinek, chłodnego morza, ojca – artysty, rzeźb i innych stałych motywów w twórczości Tove. W tej prozie przeznaczonej już nie do dzieci, a dorosłych autorka zrzuca swój „muminkowy” płaszcz metafor i odsłania się całą, pokazuje swoje życie i siebie. Mówi prosto i szczerze, ale jakże literacko.
„Wiadomość” to zbiór opowiadań wyjątkowych, skrupulatnie wybranych przez samą Tove Jansson. To opowiadania najlepsze z najlepszych w dorobku artystki, którymi żegna się z pisarstwem, przekazuje swoim czytelnikom tę ostatnią wiadomość.

Richard Ford powiedział o opowiadaniach Alice Munro, że są mistrzowskie, ale niczego z nich nie pamięta. Podobne sądy wygłaszano na temat opowiadań Tove Jansson: że liczy się w nich atmosfera, a nie intryga, język, a nie wydarzenia. – Philip Their

Chociaż jeszcze niedawno uczyłam się na studiach, że w opowiadaniu liczy się przede wszystkim akcja i dynamiczność, opisu powinno być minimum, zdania powinny składać się z około 8-12 wyrazów, a najmilej widzianej w tekście są czasowniki ilustrujące ruch, siłą woli muszę temu zaprzeczyć. Po przeczytaniu kolejnej książki Tove wiem, że kto jak kto, ale ona na opowiadaniach doskonale się zna. A przecież i zdania są rozbudowane, i opisu jest w nich sporo, a akcji tyle, co wcale. Tove Jansson nie każe nam nadążać za opowiadaniem, ona z nami tworzy to opowiadanie.

Jedną z rzeczy, które najbardziej kojarzą mi się z autorką jest chłodne morze – co zresztą jest nieprzypadkowe. O morzu i sztormach sporo było w „Córce rzeźbiarza”, ale i teraz Tove je opisuje (Łódka i ja, Mały letnik). W swojej najlepszej twórczości nie mogłaby przecież zapomnieć o tej fascynującej, potężnej, pięknej naturze, w której bezgranicznie się kochała. Co więcej, pozwala nam wkroczyć do tego jej intymnego i bardzo wrażliwego świata. Siadamy więc obok autorki i patrzymy razem z nią w nieprzemierzony błękit, a chłodny wiatr muska nasze policzki. To doświadczenie nie tylko mentalne, jako odbiorców literatury, ale przede wszystkim zmysłowe.
Tove opowiada – tym razem nie o Faffanie i nie o Ham, swoje słowa poświęca przede wszystkim ekscentrycznym wujom, od których zresztą rozpoczyna się cały zbiór (Moi kochani wujowie), ukazuje nam fragmenty swoich listów i wiadomości od czytelników (Listy do Konikovej, Listy do Klary, Listy, Wiadomość), których fragmenty zostały też przedstawione w „Listach Tove Jansson”, opisuje swojego kolegę ze szkoły artystycznej i jego bolesną historię (Robert), poświęca się też związkom homoseksualnym – dwóch mężczyzn (Dom dla lalek) i dwóch kobiet (Wielka Podróż), relacjom matki i córki (Lazurowe Wybrzeże), czy też zarówno naturze i sztuce (Małpka, Wilk, Rysownik, Wiewiórka, Historia Miłosna) i wiele innych.

W tych opowiadaniach nie najważniejsze jest akcja, ale wyczuwalny klimat. Czytając, miałam wrażenie jakbym znajdowała się w tych miejscach – w domu Alexandra i Erika, na Lazurowym wybrzeżu, w szkole artystycznej, na wyspie. Nie obchodziło mnie to, co się stanie, chciałam trwać w tym miejscu, do którego Tove Jansson mnie zaprowadziła, nawet jeżeli wiedziałam, że zakończenie będzie smutne. Magią narracji Tove buduje osobne światy, z których to każdy zamknięty jest w osobnej do nas wiadomości. To smutek, który w siebie przyjmujemy, zaduma, którą wkrótce po otworzeniu książki zostajemy ogarnięci, pustka, którą staramy się oswoić. To chłód, wilgoć i szarość (nawet mimo pojawiającej się w książce Francji). W „Wiadomości” jest jakaś magia, która pokazuje całą dojrzałość zmierzającej ku końcówce swojego życia autorki. „Wiadomość” to zbiór bardzo subtelny, bardzo delikatny i bardzo piękny.

Kocham Panią. Marzę, żeby być tak stara, jak Pani, i tak mądra.

Hei nazywam się Olavi. Dobrze piszesz, ale ostatnio nie zrobiłaś szczęśliwego zakończenia. Dlaczego tak robisz?

Wydaje się, że Michał Nogaś doskonale podsumował atmosferę otaczającą zbiór dwudziestu dwóch opowiadań Julii Fiedorczuk” – „Bliskie kraje”. Piękny, smutny świat! – czytamy na okładce. Ale czy smutny świat może być piękny? Albo inaczej: czy piękny świat może być pozbawiony tego smutku?
To pierwsze moje spotkanie z Julią Fiedorczuk – pisarką, poetką, tłumaczką, która w zeszłym roku wydała nakładem wydawnictwa Marginesy jedną ze swoich najpopularniejszych prozatorskich książek – „Nieważkość”. I chociaż do opowiadań słabości nie mam i czytuję tylko te, co do których jestem pewna, że mi się spodobają, postanowiłam spróbować.

Bohaterowie „Bliskich krajów” są niepełni, zawsze czegoś im brakuje – to czują się zmęczeni codzienną rutyną i szukają zmiany, która często okazuje się jeszcze bardziej nieznośna, to odchodzi od nich dzieciństwo i nieudolnie wkraczają w dorosłość, odczuwając przy tym cielesny i duchowy ból, to wojna naznaczyła ich jakimś szczególnym piętnem, albo po prostu żyją w świecie po katastrofie lub kryzysie ekonomicznym, świecie zupełnie innym niż nasz, dającym, ale i zabierającym nadzieję. Bohaterowie odpływają ze swoich stref bezpieczeństwa, ze stałego lądu, dryfują ku nieznanemu, często napotykając przeszkody, czasem nawet rozbijając się o skały. Fiedorczuk opowiada przede wszystkim o postaciach drugoplanowych, które nie pasują do reszty, odstają, są niezauważalne przez innych, nie wepchnęły się do kolejki, kiedy Bóg rozdawał kupony na sukces, albo zgubiły swój los, wepchnęły do kieszeni spodni, ale których? Tego nie wiedzą, być może już dawno je wyrzucili albo oddali komuś.
Ludzie, zamieszkujący w „Bliskich krajach” muszą odpowiedzieć sobie przede wszystkim na dwa zasadnicze pytania: Jak żyć po katastrofie, której się nie zauważyło? Czy da się żyć w świecie innym niż ten, do którego się przywykło?
Przed tym dylematem stają wszystkie postaci, które pojawiają się w tym zbiorze dwudziestu dwóch opowiadań. Dwie dziewczyny z prowincji, które wyjeżdżając do Warszawy na studia zaznają zupełnie innego życia, a na ich drodze pojawia się nauczyciel, który niechcący ratuje życie jednej z nich, zgłębiając słowa hymnu „Pieśń nad pieśniami” i zapisując każdą hebrajską literę na żurawiu z origami (Pieśń nad pieśniami). Albo babcia, która wyjaśnia wnuczce czym jest śmierć, pokazując jej, jak zmienia się natura (Mech), sekretarka znanego pisarza, która ma za zadanie dokończyć jego powieść, chłonąca jego tożsamość i życie, niczym rozgwiazda swoją ofiarę (Rozgwiazda), dziewczynka, która wypowiadając egoistyczne życzenie boi się, że zgrzeszyła, więc odbywa pielgrzymkę (Matka Boska Grawitacja) czy choćby wagarująca Ryśka, której mama nie pierze bielizny, a chłopcy wpychają jej ręce pod bluzkę mimo smrodu od niej bijącego (Poranek Marii).
Takich opowiadań jest wiele… Julia Fiedorczuk pochyla się ku sprawom przyziemnym, bo jak sama powiedziała, większość jej opowiadań opartych jest na prawdzie, na samym życiu. Podobnie jak Sylwia Chutnik skupia się na bohaterach, którzy dla każdego z nas są obojętni, gorsi, nie zasługujący na uwagę. Opisuje ich problemy, ich życie, zwraca na nich uwagę. Niektóre z tych opowiadań (jak Poranek Marii czy Bliskie kraje) przypominają nawet stylem twórczość Chutnik.

Klamrę kompozycyjną „Bliskich krajów” są dwa opowiadania kobiety i mężczyzny – Właśnie tu wybuduję świątynię i Orgaspace – ze świata po katastrofie, które już doskonale znamy. O ile jednak pierwsze opowiadanie jest fabułą filmu, w którym gra główna bohaterka i narratorka, o tyle Orgaspace staje się już rzeczywistością, a opowiadanie swoistym świadectwem przeznaczonym dla ostatniego człowieka na ziemi.
Bohaterowie Julii Fiedorczuk poszukują siebie w słowach, w pojedynczych literach, ale przede wszystkim w podróżach, w miejscach, miastach, domach, spacerach czy też w innych ludziach. Tam często znajdują się odpowiedzi na ich problemy, ale czy je będą potrafili je znaleźć?
Warto się również zastanowić kim tak naprawdę są ci bohaterowie, bo odpowiedź jest bardzo prosta – to my.
Fiedorczuk pisze o sprawach ważnych i aktualnych, zmusza do refleksji i każe się zastanowić nad swoim życiem, sobą, światem, przyszłością. Co się stanie? Jak będziemy żyli? Te pytania nie dotykają tylko światów po katastrofie, ale i dni, które przemijają, z których nie potrafimy wykorzystać tego, co najlepsze.
Nie wszystkie opowiadania z tego zbioru mi się podobały, ale przecież nie stworzono jeszcze dzieła idealnego Książka zdecydowanie warta przeczytania.

Simona Kossak mieszkała w Puszczy Białowieskiej przez ponad 35 lat. Swoje spokojne, ale często też burzliwe życie, bo przecież obfite w walkę o ten światowy unikat, cierpliwość, czasem smutek i zapewne, zmęczenie, prowadziła w starej leśniczówce o uroczej nazwie „Dziedzinka”. Puszczę znała od podszewki, wiedziała o niej niemalże wszystko, znała każdy jej zakątek, a tajemnice jej mieszkańców tym bardziej nie były jej obce, w końcu sama wielu z nich odchowała – była mamką łosi, lisów, saren, borsuków, dzików czy choćby kruków. Walczyła zaciekle o każde zwierzę – czy to te mniejsze, czy większe – i o każde drzewo. Przez całe swoje życie piętnowała ludzką głupotę i chciwość, starając się chronić Puszczę. Jak matka dziecko kryła ją w swoich ramionach, niejednokrotnie patrząc, jak inni wydzierają ją jej z rąk i krzywdzą boleśnie.
„Saga Puszczy Białowieskiej” po raz pierwszy została wydana w 2001 roku, teraz zaś nakładem Wydawnictwa Marginesy możemy zatopić się w lekturze raz jeszcze, delektując się pięknym wydaniem, kolejnym do kolekcji książki z serii „EKO”.

„Saga Puszczy Białowieskiej” to rzeczywiście saga – tak, jak spisuje się historie rodzinne, od pierwszego, najstarszego członka rodu, aż po tego ostatniego, najmłodszego, tak Simona Kossak spisała dzieje Puszczy Białowieskiej. Historię tego wyjątkowego kompleksu lasów poznajemy od czasów prehistorycznych, pierwszych ludzi i prostych potrzeb, od plemion prasłowiańskich, Jaćwingów, poprzez kaprysy renesansowych władców, sokolników, aż po czasy nowożytne, te najbardziej nieprzewidywalne, a co za tym idzie – najgroźniejsze – z wszystkich.
Człowiek wcale nie schodzi tutaj na dalszy plan. Mimo że, główną bohaterką sagi jest oczywiście przyroda – piękna, fascynująca, nieokiełznana, dzika, to ludzie kroczą tuż obok niej, będąc dla niej stałym zagrożeniem. „Saga” nie jest więc tylko hołdem oddanym przyrodzie i temu jednemu z najpiękniejszych parków narodowych, ale jest przede wszystkim piętnowaniem głupoty i pazerności ludzkiej. Simona Kossak szczegółowo opisuje znęcanie się nad niedźwiedziami, towarzyszące rządom Zygmunta Starego i jego małżonki, królowej Bony, aż po panowanie Sasów. Ale to nie wszystko: poza niedźwiedziami ludzie podjęli się próby eksterminacji całego wilczego gatunku, widząc w nich zagrożenie i niebezpieczeństwo, starali się wytępić z Puszczy też głuszce, żubry i rysie, polując na wszystkie trzy to dla mięsa, to dla futra, a także wycinali i sprzedawali całe tony zdrowych, wysokich jakościowo drzew! Podobnych przypadków w książce jest mnóstwo, co tylko potęguje ciarki przechodzące po plecach w czasie lektury.

Puszcza Białowieska umiera. Bezwzględny las – zadbany, czysty, produkujący drewno i użytki uboczne – nienawidzi puszczy, pożera więc miejsce po miejscu dziką i wolną przyrodę. Z każdym zgrzytem piły usuwającej nieprzydatne dla lasu drzewo, z każdym konarem spalonym, by nie zakłócał porządku w lesie, z każdym rzędem równo posadzonych sosenek, z każdym wypielęgnowanym młodnikiem – puszcza słabnie.

W minionym tysiącleciu nie raz podnosiła się z kolan, cudownie powstawała, mimo że groziło jej unicestwienie, przeżyła do naszych czasów, ale czy przeżyje jeszcze kolejne setki lat?

Książka zawiera bardzo dużo informacji, mnóstwo liczb i danych, faktów, zapisów historycznych. Autorka niejednokrotnie odwołuje się do kronik Jana Długosza, zwracając uwagę na sytuacje mniej lub bardziej uwypuklone, tłumacząc i rysując czytelnikowi szkic danej sytuacji. W niektórych momentach – w tych nadrukowanych zielonym atramentem – książkę czyta się jak powieść, Simona wymyśla postaci, kreuje ich życie, nie zapominając w tym wszystkim o Puszczy bez której nic by nie było, kiedy zaś wraca czarny tusz autorka przedstawia mnóstwo informacji i faktów.
Simona Kossak „Sagą Puszczy Białowieskiej” apeluje o opamiętanie, póki jeszcze nie jest za późno… Zwraca uwagę nie tylko na problem, ale delikatność i wrażliwość tego niepowtarzalnego ekosystemu. Bo skoro już tak wielki skarb mamy w rękach, to nie powinniśmy pozwolić mu umrzeć, prawda? To cudowna, bardzo mocna, a zarazem wrażliwa książka. I bardzo ważna.